Caretta – Caretta
Σύμφωνα με την ινδική μυθολογία η επιβίωση του κόσμου εξαρτάται άμεσα από την επιβίωση της θαλάσσιας χελώνας. Ο μύθος αναφέρει ότι η γη στηρίζεται στις πλάτες τριών ελεφάντων, οι οποίοι στέκονται στο καβούκι μιας γιγάντιας χελώνας που κολυμπά στη θάλασσα του απείρου. Αν η χελώνα εξαφανιστεί, θα έλθει το τέλος του κόσμου…
Σε αρχαίο ελληνικό αγγείο του 5ου π.Χ. αιώνα, που βρίσκεται στο Μουσείο Ετρουσκικής τέχνης, παρουσιάζεται ένας άνδρας να τρέχει ακολουθούμενος από μία χελώνα. Το κεραμικό αυτό ανακαλύφθηκε το 1889 σε ένα τάφο της περίφημης νεκρόπολης της Ετρουσκικής πόλης Tarquini, 70 χλμ βορειοδυτικά της Ρώμης.
Είναι φανερό ότι η χελώνα ήταν γνωστή από τους αρχαίους χρόνους, αλλά και ακόμη νωρίτερα, αφού εμφανίζεται σε καταγραφές απολιθωμάτων την ίδια εποχή με τους δεινόσαυρους, δηλαδή πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια, όταν δεν υπήρχαν ακόμα τα θηλαστικά, τα πουλιά και τα φίδια.
Οι χελώνες ανήκουν στο βασίλειο των ζώων και στην τάξη των ερπετών, από τα 6000 είδη των οποίων τα 210 περίπου είναι χελώνες, που ζουν στη στεριά, στη θάλασσα και στο γλυκό νερό. Η θαλάσσια χελώνα περνά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη θάλασσα, όπου τρέφεται, ζευγαρώνει και διαχειμάζει, ενώ στη στεριά βγαίνει μόνο για να γεννήσει τα αυγά της. Την τροφή της αποτελούν αργοκίνητα ζώα, όπως μέδουσες, μαλάκια, αχινοί, καβούρια, αλλά και φυτά ή σφουγγάρια, γιατί πραγματικά λίγες χελώνες έχουν την ικανότητα να συλλάβουν μία ευκίνητη λεία. Στον εντοπισμό της τροφής τους βοηθά η εξαιρετική τους όσφρηση και παρά το γεγονός ότι όλα τα είδη της θαλάσσιας χελώνας ζουν στις ίδιες θάλασσες ο ανταγωνισμός για την εξεύρεση της τροφής τους είναι πολύ μικρός, αφού παρουσιάζουν κάπως διαφοροποιημένες διατροφικές συνήθειες κατά είδος. Τα δυνατά σαγόνια της Caretta Caretta τη βοηθούν να σπάει κοχύλια και αχινούς, η κεραμοχελώνα με το λεπτό της ρύγχος μπορεί να εισχωρήσει μέσα σε σχισμές υφάλων για να βρει την τροφή της, ενώ τα πριονωτά σαγόνια της πράσινης χελώνας της επιτρέπουν να βόσκει στα θαλάσσια λιβάδια.
Τα είδη
Οι θαλάσσιες χελώνες ανήκουν σε δύο οικογένειες.
Α. Dermochelyidae, η οποία περιλαμβάνει μόνο ένα είδος εν ζωή, τη δερματοχελώνα ή Dermochelys Coriacea.
Β. Cheloniidae, με δύο υποοικογένειες: 1. Chelonini, η οποία περιλαμβάνει την πράσινη χελώνα (Chelonia Mydas) και την επιπεδόραχη χελώνα (Natator Depressus).
2. Carettini, που περιλαμβάνει την Caretta Caretta, την Lepidochelys Olivacea, την Lepidochelys Kempi και σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία την κεραμοχελώνα (Eretmochelys Imbricata).
Υπάρχουν δηλαδή 7 είδη θαλασσίων χελωνών, από τα οποία μόνο τρία ( Caretta Caretta, Chelonia Mydas, Dermochelys Coriacea) απαντώνται στη Μεσόγειο, ενώ έχει παρατηρηθεί ότι η Caretta Caretta γεννά στις ελληνικές θάλασσες.
Η αναπαραγωγή τους.
Στην Ελλάδα οι πιο σημαντικές περιοχές ωοτοκίας της προσδιορίζονται στη Ζάκυνθο (κόλπος Λαγανά), στην Πελοπόννησο (κόλπος Κυπαρισσίας, και Λακωνικός) και στην Κρήτη (Ρέθυμνο, κόλπος Χανίων και Μεσσαράς).
Ο τρόπος που τα ζώα αυτά γεννούν παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς φαίνεται πως έχουν αρκετά περίεργες συνήθειες, αλλά και κάποιο ιδιαίτερο ένστικτο σε ότι αφορά την πατρίδα τους. Η Caretta Caretta από τη στιγμή που ως νεοσσός πέφτει στη θάλασσα ταξιδεύει συνέχεια και δεν είναι γνωστός ο τρόπος που περνά τα πρώτα χρόνια της ζωής της. Πάντως κατά τη διάρκεια των ταξιδιών της ζευγαρώνει. Φαίνεται μάλιστα ότι οι θηλυκές κάθε δύο έως τέσσερα χρόνια, επιστρέφουν στην παραλία όπου γεννήθηκαν για να αφήσουν τα αυγά τους. Αν η παραλία τους καταστραφεί, λόγω μιας ιδιομορφίας της φύσης τους, δεν πηγαίνουν πουθενά αλλού για να γεννήσουν. Γι’ αυτό και η καταστροφή μιας παραλίας ωοτοκίας ισοδυναμεί με αφανισμό χελωνών. Αξιοθαύμαστη είναι και η κατασκευή της φωλιάς που φιλοξενεί τα αυγά. Με τα πίσω πτερύγια της η Caretta Caretta σκάβει με σίγουρες κινήσεις ένα λάκκο και μέσα σ’ αυτόν γεννά περί τα 120 αυγά, που μοιάζουν πολύ με μπαλάκια του πινγκ-πονγκ.
Κατά τη διάρκεια του τοκετού από τα μάτια της μαμάς χελώνας τρέχουν «δάκρυα». Αυτός είναι ένας «μηχανισμός» που βοηθά ν’ αποβληθούν από τον οργανισμό της τα περιττά άλατα και συγχρόνως διατηρεί τα μάτια υγρά απομακρύνοντας την άμμο. Όσο για τα’ αυγά δεν υπάρχει ο κίνδυνος να σπάσουν πέφτοντας το ένα επάνω στο άλλο μέσα στη φωλιά, καθώς το περίβλημά τους μοιάζει περισσότερο με μεμβράνη. Μόλις η διαδικασία τελειώσει, η χελώνα σκεπάζει επιμελώς και πάλι το λάκκο με τα πίσω πτερύγια. Συμπιέζει την άμμο πάνω από τα’ αυγά και τέλος «καμουφλάρει» τη φωλιά, πετώντας με δύναμη μεγάλες ποσότητες άμμου καθώς επιστρέφει προς τη θάλασσα. Ανάλογα με τη θερμοκρασία της παραλίας, τα αυγά εκκολάπτονται σε 42 έως 70 ημέρες. Όταν η εκκόλαψη ολοκληρωθεί, οι νεοσσοί επιχειρούν να βγουν από τη φωλιά πλησιάζοντας προς την επιφάνεια της άμμου. Στη διάρκεια της ημέρας όμως ναρκώνονται από τη ζέστη και σταματούν κάθε τους κίνηση. Μόνο το βράδυ ή πολύ νωρίς το πρωί, όταν η θερμοκρασία πέσει, οι μικρές χελωνίτσες κάνουν ομαδική έξοδο προς τη θάλασσα. Για τους ανυπεράσπιστους νεοσσούς όμως οι κίνδυνοι είναι πάρα πολλοί. Αν κοντά στην παραλία υπάρχουν δυνατά φώτα τότε τα μικρά αποπροσανατολίζονται και ακολουθούν αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη προς το νερό με ολέθριες συνέπειες, ή αποτελούν τη λεία άλλων ζώων ή πουλιών.
Να λάβουμε επίσης υπόψη ότι από κάθε φωλιά γύρω στο 60% – 80% των αυγών εκκολάπτονται, ενώ σύμφωνα με ένα υπολογισμό που θεωρείται και σχετικά αισιόδοξος, από κάθε 1.000 χελωνάκια, μόνο ένα έως δύο μπορούν να φτάσουν μέχρι την ενηλικίωση.
Ο τρόπος που τα χελωνάκια περνούν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους παραμένει άγνωστος. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ακόμα και μετά από 20 ή 30 χρόνια, αφού ενηλικιωθούν, επιστρέφουν στην ίδια παραλία απ’ όπου ξεκίνησαν τη ζωή τους για να γεννήσουν.
Απειλές
Η θαλάσσια χελώνα είναι είδος που βρίσκεται σε κίνδυνο, αφού οι πληθυσμοί της έχουν μειωθεί ή εξοντωθεί και δεν υπάρχει τρόπος αποτελεσματικής προστασίας. Ο κυριότερος φυσικός κίνδυνος για τους νεοσσούς και τ’ αυγά είναι οι αντίξοες καιρικές συνθήκες, αφού για την εκκόλαψη απαιτείται ζεστή άμμος και ελάχιστο ποσοστό υγρασίας.
Τα διάφορα ζώα επίσης αποτελούν θανάσιμους κινδύνους τόσο για τα αυγά, όσο και για τα μικρά χελωνάκια. Στην Ελλάδα, λ.χ. τα κουνάβια, οι αλεπούδες και οι σκύλοι σκάβουν τις φωλιές και τρώνε τα μικρά, στην πορεία τους προς τη θάλασσα καραδοκούν κοράκια και γλάροι, ενώ μέσα στο νερό κινδυνεύουν από τα μεγάλα ψάρια. Αν συνυπολογίσουμε ότι απαιτούνται από 20 έως 30 χρόνια για τη σεξουαλική ωρίμανση των χελωνών εύκολα καταλαβαίνουμε ότι το μέλλον τους απειλείται. Ο σημαντικότερος κίνδυνος, ωστόσο, για τις θαλάσσιες χελώνες προέρχεται από τον ίδιο τον άνθρωπο.
Η αύξηση του τουρισμού στις παραλίες της ωοτοκίας επιδρά αρνητικά στην αναπαραγωγή τους. Με ακόμα πιο άμεσο τρόπο οι χελώνες κινδυνεύουν σε πολλές χώρες, όπου τρώγονται, είτε θηρεύονται για το κέλυφός τους, καθώς η ταρταρούγα, το λάδι και το δέρμα της χελώνας θεωρούνται προϊόντα με μεγάλη ζήτηση.
Το χειρότερο απ’ όλα όμως είναι ότι πιάνονται σε παραγάδια ή δίχτυα και πολύ συχνά τραυματίζονται ή θανατώνονται σκόπιμα.
