ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣΚΟΤ
Θρύλοι & παραδόσειςΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣΚΟΤ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΥΡΣΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΤΙΟ ΠΟΛΟ
ΠΕΝΤΕ ΑΝΔΡΕΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ:
ΕΝΑΣ ΤΡΕΛΛΑΙΝΕΤΑΙ, ΑΛΛΟΣ ΘΥΣΙΑΖΕΤΑΙ
ΚΑΙ ΤΡΕΙΣ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ!
του Χάρη Εφτανησιώτη
Στο Βρετανικό Ναυτικό Μουσείο
Είχα συμπληρώσει 25 χρόνια τακτικό μέλος στους «Φίλους του Εθνικού Ναυτικού Μουσείου», με πρόεδρο τον Δούκα του Εδιμβούργου, και δεν είχα επισκεφθεί ποτέ στο Γκρήνουϊτς, ούτε το Μουσείο ούτε τη Λέσχη μας!
Το πλοίο «Τέρρα Νόβα» με πανιά και μηχανή. Με αυτό ξεκίνησε ο Σκότ το 1910. Φωτογραφίζεται παγιδευμένο από πάγους. Την ?νοιξη του 1913 επέστρεψε στην Αγγλία χωρίς τον Αρχηγό Σκότ και πέντε μέλη που βρήκαν τραγικό θάνατο. Είχαν φτάσει δεύτεροι στο Νότιο Πόλο.
Η γραμματεύς μας, June Baillie, μούστελνε τα προγράμματα μ΄όλες τις εκδηλώσεις. Με καλούσε να πάρω μέρος σε ιστορικά και ξωτικά ταξίδια. Μου θύμιζε να ανανεώνω τη συνδρομή μου και με περίμενε στη Γενική Συνέλευσή μας. Κι εγώ, ποτέ δεν τα κατάφερα να πάω και ψηφίζω πάντοτε με proxy.
Ένα Λονδρέζικο πρωϊνό, τυπικά ψυχρό και βροχερό, τον Οκτώβριο του 2002, βρέθηκα, αναπάντεχα, στο Μουσείο!
Σαν μέλος, έκανα χρήση της κάρτας μου και του κωδικού μας αριθμού 5134 και μπήκα στο εντευκτήριό μας. Ημουν ολομόναχος σε μια αίθουσα, παρέα με μια τσαγιέρα με ζεστό, αρωματικό τσάϊ και λαχταριστά βουτήματα.
Σερβιρίστηκα. Κάθησα στο μακρύ τραπέζι και άπλωσα τα χαρτιά μου. Ξαφνικά, εισέβαλε στο “FRIENDΆ S ROOM”, oγκώδης τύπος με ντάφλ κόουτ, μάλλινο κασκόλ και σκούφο μπέρμπερυς. Ηρθε, σαν παληός γνώριμος, μύρισε το τσάϊ μου, πήρε το καλύτερό μου από τα βουτήματα, μου πέταξε ένα “Jolly good old chap” και στρώθηκε δίπλα μου.
Αποφάσισα να τον υποστώ κι ασχολήθηκα με το τσάϊ μου. Ο Ντέρικ Εβανς, όπως μου συστήθηκε, ερχόταν τακτικά για ένα χρόνο, από το 2000, στην Εκθεση “The Race to the South Pole”. Eίχε διοργανωθεί για να τιμήσουν τρεις εξερευνητές του Νότιου Πόλου. Για τους Εγγλέζους Σκότ και Σάκλετον και τον Νορβηγό Αμούντσεν. Ο Ντέρικ είχε έρθει για να επιστρέψει έντυπα, περιοδικά κλπ πούχε δανειστεί, ψάχνοντας μήπως είχε κάποια συγγένεια με τον Εντγκαρ Εβανς, μέλος της αποστολής Σκοτ, που βρήκε τραγικό θάνατο. (Μοναδικό κοινό τους σημείο, το πάχος…)
Εριξα ματιές στα διάφορα. Βρήκα πολλά άγνωστα και ενδιαφέροντα στοιχεία, σε μια ξεχασμένη παληά ιστορία, που σε 6 χρόνια συμπληρώνει έναν αιώνα! Εταξα στον Ντέρικ, αν με περίμενε να κρατήσω σημειώσεις, να τον πάω στο City, σ΄ένα υπόγειο, που σέρβιρε καφτερό τσίλι κον κάρνε και δυό μπουκάλια κρασί.
Ητανε κλασικός τσιγκούνης και δέχτηκε. Φυσικά εγώ δεν βρήκα χρόνο ούτε την June να χαιρετήσω ούτε με τον προϊστάμενο ναυτικών πληροφοριών, να συζητήσω το θέμα που μ΄έφερε στο Γκρήνουϊτς.
Πώς ξεκίνησε η τελική κούρσα
Από την αποστολή του Σκότ στην Ανταρκτίδα με το πλοίο «Discovery». Στις 30 Οκτωβρίου 1904 μέλη της αποστολής εφοδιασμού υπό τον Μάικλ Μπάρνς. Πίσω τους το τρικάταρτο καράβι που τους έφερε στον Αρκτικό κύκλο.
Μετά τις διάφορες εξερευνητικές αποστολές στην Ανταρκτίδα από το 1901, 1903/4, 1908 του Σκοτ και του Σάκλετον, προστέθηκε ο Νορβηγός Ρόαλντ Αμούντσεν, γνωστός από τις εξερευνήσεις του στο Βόρειο Πόλο. Το 1911, σε ηλικία 38 χρονών, βρέθηκε με το πλοίο “FRAM” στη Μαδέρα. Διέδωσε πως πήγαινε στο Β. Πόλο ενώ πήρε την αντίθετη κατεύθυνση. Κατέβηκε Νότια προς τον Ανταρκτικό Κύκλο.
Η Ανταρκτική ήτανε μια αχανής παγοχώρα που την ανακάλυψαν οι ίδιοι οι εξερευνητές. Δεν είχε ούτε επικίνδυνα ζώα ούτε άγριους ιθαγενείς. Ητανε παγετώνες, τράπεζες πάγου, ογκόπαγοι κακοτράχαλοι και αχαρτογράφητες οι περισσότερες περιοχές. Όμως, είχε ανέμους με ταχύτητα στα 200 μίλια την ώρα και θερμοκρασίες μέχρι 75 Βαθμούς Κελσίου κάτω από το μηδέν!
Ο ?γγλος εξερευνητής Ρόμπερτ Φάλκον Σκότ με το ατομικό του έλκηθρο.
Ο Αμούντσεν έφθασε στη θάλασσα Ρόςς και ξεκίνησε στις 20 Οκτωβρίου 1911 να κατακτήσει το Νότιο Πόλο, με 4 συντρόφους του και 52 σκυλιά που σέρνανε τα έλκυθρα.
Τα σκυλιά που χρησιμοποιούσαν οι εξερευνητές στους πάγους δεν ήταν Χάσκι αλλά διάφορες ράτσες που αντέχανε το πολικό κρύο. Ηταν μεγαλόσωμα Κόλεϊ, Μάστιερ, Ντανουά, λαγωνικά Νιού Φάουντλαντ, Ριτρίβερ, Ερντέϊλ, κυνηγόσκυλα κ.ά. Στην πραγματικότητα, όπως λέγανε, δεν υπήρχε ούτε ένα που να μην ήτανε και λίγο κόπρος!
Ο Αμούντσεν, με 15-20 χιλιόμετρα πορεία την ημέρα, έφτασε στον προρισμό του. Εστησε τη Νορβηγική σημαία στο Νότιο Πόλο στις 14 Δεκεμβρίου 1911. Εμεινε τρεις ημέρες για να σιγουρευτεί πως ήτανε η ακριβής θέση.
Το ταξίδι της επιστροφής του κράτησε 38 ημέρες. Γύρισαν σώοι. Οι απώλειές του ήταν 40 σκυλιά. Τα σκυλιά όταν κουράζονταν γίνονταν νωθρά κι αργοκούνητα. Τους δυσκόλευαν πολύ στο κουμάντο τους. Κατέληγε για την αποστολή φοβερά εκνευριστική δουλειά και της έφερνε δυσφορία.
Με λύπη τους παρακολουθούσαν, μέρα με τη μέρα, την βαθμιαία εξάντλησή τους. Τότε τα δένανε πίσω από τα έλκυθρα ή τα ξεζεύανε και φυσικά τραβούσαν οι ίδιοι τα φορτωμένα έλκυθρα. Τότε, ταξιδεύανε, ιδιαίτερα στις δύσβατες περιοχές, μόλις 1 μίλι όλη την ημέρα!
Σε μια τρίμηνη εξερεύνηση , το 1901/2 στην Ανταρκτίδα, μέλη της αποστολής Σκοτ, με αρχηγό τον Σάκλετον και δύο συντρόφους, τα σκυλιά τους αρρώστησαν. Τα σφάξανε και φαγώθηκαν για να επιβιώσουν οι τρεις γιατί τα τρόφιμά τους είχαν τελειώσει…
Ο Σκοτ κατευθύνεται στο Νότιο Πόλο
Η σημαία που είχε ο Σκότ στο έλκηθρο του. Φωτογραφημένη στην έκθεση του Ναυτικού Εθνικού Μουσείου στο Γκρήνουιτς το 2000.
Την ίδια εποχή με τον Αμούντσεν, ο Αγγλος εξερευνητής κάπταιν Ρόμπερτ Φάλκον Σκοτ, έφτασε στις 24 Οκτωβρίου 1911 στη θάλασσα Ρόςς με το σκάφος “Tέρρα Νόβα” (= Νέα Γή)
Παρόλο που είδε αγκυροβολημένο το σκάφος “FRAM” του Ρόαλντ Αμούντσεν, συνέχισε το προγραμματισμένο ταξίδι τους. Δεν έλαβε υπόψη του πως τα μηχανοκίνητα έλκυθρά τους είχανε αχρηστευθεί. Τα άλογα πούχε μαζύ του, είχαν ψοφήσει στον παγετώνα Μπήαρντμορ, στο Νότιο Γεωγραφικό Πλάτος 83 μοίρες και 30 λεπτά. Ξεκίνησε με 5 συντρόφους του: το γιατρό Ουϊλσον, γεωλόγο και στενό του φίλο, τον Χένρυ Μπέρντυ Μπόουερς, τον υπαξιωματικό του Ναυτικού, Εντγκαρ Εβανς και τον κάπταιν Λώρενς Οουτς.
Για μεταφορικό μέσο είχαν ένα έλκυθρο φορτωμένο με κάθε λογής απαραίτητα εφόδια και τρόφιμα για 4 άνδρες. Το έλκυθρο το σέρναν οι ίδιοι…
Στις 15 Ιανουαρίου 1912, το βράδυ στην ανάπαυλα ο Σκώτ γράφει στο ημερολόγιό του: ” Τι χαρά να σκέφτεται κανένας πως μας χωρίζουνε μόνο 2 σταθμοί μέχρι το Νότιο Πόλο”. Στις 16 Ιανουαρίου σημειώνει: “Βρισκόμαστε στις 89 μοίρες και 42 λεπτά. Με τη σκέψη πως αύριο φτάνουμε στο τέρμα, αποκτούμε καινούργιες δυνάμεις”.
Στις επόμενες γραμμές της ίδιας ημέρας, φαίνεται η απαρχή της κατάρρευσης: “Η καταστροφή συνετελέσθη. Στις 2 το απόγευμα τα γερά μάτια του Μποόυερς διακρίνουν στο βάθος κάτι σαν σινιάλο. Μπορεί νάναι και λάθος».
Και συνεχίζει: “Μισή ώρα αργότερα ανακαλύπτει μπρος μας μια μαύρη κουκίδα. Προχωρώντας βλέπουμε πως είναι μια σημαία στερεωμένη σε ξύλο από έλκυθρο. Γύρω της σκηνές, ίχνη από έλκυθρα. Αποτυπώματα από πατούσες σκυλιών. Αρκεί μια ματιά για να τα καταλάβουμε όλα. Ο Αμούντσεν και οι Νορβηγοί του μας προλάβανε”.
Με το θάνατο στην ψυχή οι Αγγλοι συνεχίζουν την προσπάθειά τους μέχρι το τέλος. Στις 18 Ιανουαρίου 1912, ύστερα από κοπιαστικό ταξίδι 69 ημερών, φτάνουνε στο Νότιο Πόλο. Βρήκανε στημένη μια καφετιά σκηνή.
Με χαμηλωμένο το κεφάλι μπήκε ο Σκοτ. Βγήκε κρατώντας μια σημαία και ένα σημείωμα, πούχε αφήσει γι αυτόν ο Αμούντσεν. Ο Νορβηγός εξερευνητής ήτανε σίγουρος πως θαρχόταν ο Σκοτ και τούχε αφήσει υποδείξεις για τον τρόπο επιστροφής του.
Πλάϊ στη σκηνή, με απόλυτη σιγή, μπήγουν στον πάγο την αγγλική σημαία. (Η Νορβηγική όμως ήταν στημένη στο Νότιο Πόλο, 36 ημέρες νωρίτερα). Κράτησαν σημειώσεις και φωτογραφίες.
“Θεέ και Κύριε! Τι φριχτό μέρος κι αυτό, έγραψε ο Σκοτ. Μας μένει απελπισμένη προσπάθεια για την επιστροφή. Αναρωτιέμαι αν θα τα καταφέρουμε. Εχουμε 1280 χιλιόμετρα και σ΄όλο το διάστημα πρέπει εμείς να σέρνουμε το έλκυθρο, με εξαιρετική δυσκολία. Αντίο ωραία μας όνειρα”.
H τραγική επιστροφή και ο θάνατος συντρόφου
Ιδιαίτερα απασχολεί τον αρχηγό η άθλια κατάσταση του υπαξιωματικού Εβανς. Τα δάχτυλα των ποδιών του από τα κρυοπαγήματα είναι σε αξιοθρήνητα χάλια. Το ίδιο και η παγωμένη του μύτη!
Αυτός ο κολοσός, ήταν ο γελωτοποιός της αποστολής. Τώρα, είναι βυθισμένος σε θλιβερές σκέψεις.
Μέσα στην ατυχία τους χάνουν τον δρόμο για το Σταθμό ανεφοδιασμού. Ψάχνουν τρεις ημέρες για να τον βρούνε. Υποφέρουν από τύφλωση του χιονιού, πείνα και κρυοπαγήματα…
Στον παγετώνα Μπηάρντμορ, μια δίοδο εξόδου από την τράπεζα πάγου, προχωράνε πάνω του, προς το ηπειρωτικό υψίπεδο, πίσω από τα βουνά. Για τον κατεβασμό, στο ολισθηρό πέρασμα, χωρίς σκυλιά, χρειάστηκαν επτά κοπιαστικές εβδομάδες, περπάτημα σε πολικό πεδίο. Για να τα καταφέρουν ήταν δεμένοι με σκοινιά και στις γυρτές πλαγιές, σερνότανε…
Εκεί εξαντλήθηκαν οι στερνές δυνάμεις του Εβανς. Σε μια πτώση του, έπαθε εγκεφαλική διάσειση κι έχασε τα λογικά του. Ο Εβανς τρελλάθηκε..
Σέρνανε μαζύ τους σχεδόν ένα πτώμα πάνω σε παγόβουνο που κατέληγε στον Γκραν Μπάριερ.
Στις 17 Φεβρουαρίου 1912 ο Εντγκαρ Εβανς έσβυσε…
“Στην κατάσταση που βρισκόμαστε, έγραψε στο ημερολόγιο ο Σκοτ, πόσο θλιβερή είναι η απώλεια ενός συντρόφου. Όταν όμως σκεφτούμε πως τελειώσανε οι φριχτές του αγωνίες στη βδομάδα που πέρασε…”
Μένουν ακόμα 600 χιλιόμετρα για να φτάσουν στις χειμωνιάτικες κατασκηνώσεις. Η επιφάνεια του Γκραν Μπάριερ είναι μαλακιά, ίδια με άμμο, έτσι που το έλκυθρό τους δεν γλυστράει καθόλου. Πιστεύουν στο Θεό, γιατί εξαντλούνται οι δυνάμεις τους και πλησιάζει η κακή εποχή. Ερχεται ο χειμώνας, που μικραίνει την ημέρα και μεγαλώνει το κρύο.
Προχωρώντας αδιάκοπα, βρίσκουν ευτυχώς, τους σταθμούς ανεφοδιασμού κι έτσι τουλάχιστον τρέφονται.
Οι τρεις περιμένουν τον θάνατο
Στις 2 Μαρτίου 1912, ημέρα Παρασκευή, το θερμόμετρο έπεσε στους 40 βαθμούς κάτω από το μηδέν. Τα δάχτυλα του Οουτς είναι χάλια από τα κρυοπαγήματα. Χρειάστηκαν μισή ώρα προσπάθεια για να φορέσουν όλοι τα παπούτσια τους!
” Ο Θεός ας μας λυπηθεί”, γράφει ο Σκοτ, κι η πορεία συνεχίζεται με τις πιο απαίσιες συνθήκες. Στις 11 Μαρτίου ο Σκοτ παίρνει από τον γιατρό Ουίλσον, όλα τα χάπια οπίου πούχανε προμηθευτεί. Μοιράζει από 30 χάπια στον καθένα. Ετσι θα μπορέσουν να βάλουν τέρμα στη ζωή τους αν θέλουν. Τέρμα στη ζωή και τις κακουχίες. Δεν το έκανε, κανένας τους.
Προτιμήσανε έναν αγώνα δρόμου για τη ζωή τους. Στις 16 ή 17 Μαρτίου – εδώ ο Σκοτ αρχίζει και μπερδεύει τις ημερομηνίες – ο Οουτς δεν μπορεί να περπατήσει και σέρνεται στα γόνατα.
Ο χειμώνας έφτασε και βρίσκονται παγιδευμένοι από τη χιονοθύελλα μέσα στο αντίσκηνο. Το ημερολόγιο του Σκοτ δίνει μια σύντομη περιγραφή του θανάτου. “Προχθές κοιμήθηκε ελπίζοντας να μη ξανανοίξει τα μάτια του. Την επομένη ημέρα αλλοίμονο, ξύπνησε! Η καταιγίδα μαινόταν έξω από το αντίσκηνο. Σηκώθηκε και μας είπε:Θα βγω και θα μείνω αρκετά έξω. Εξαφανίστηκε μέσα στη θύελλα. Γνωρίζαμε πως βάδιζε στο θάνατο και προσπαθήσαμε να τον εμποδίσουμε αλλά έτσι νιώθαμε πως έπρεπε να φερθεί σαν Αγγλος τζέντλεμαν. Ευχηθήκαμε όλοι έναν παρόμοιο θάνατο. Τον νιώθουμε πως είναι κοντά μας”.
Ετσι θυσιάστηκε για τους συντρόφους του ο Οουτς, ένα μήνα μετά το χαμό του Εβανς.
Η καταιγίδα αντί να πέφτει δυναμώνει, όπου στις 19 Μαρτίου 1912 γίνηκε η πιο φοβερή θύελλα, που συνάντησαν ποτέ οι εξερευνητές στις πολικές περιοχές.
Βρίσκονται 20 χιλιόμετρα από έναν σταθμό αλλά είναι αδύνατο να προχωρήσουν στον κακοτράχαλο πάγο, παρόλο που δεν έχουν τροφή ούτε θέρμανση.
Κάποια ημέρα του Μαρτίου, πριν κλείσει το ημερολόγιό του ο Σκοτ, έγραψε προς τον σερ Τζέϊμς Μπάρρυ, που νομίζω ότι ήταν ο ταμίας της αποστολής.
“Θα πεθάνουμε σαν άνδρες. Θαρρώ πως αυτό θα δείξει πως το πνεύμα, το θάρρος και η δύναμη της καρτερίας δεν έχουν σβύσει εντελώς από τη φυλή μας”.
Στις 29 Μαρτίου 1912 είναι οι στερνές γραμμές στο ημερολόγιο του Σκότ.
” Αν ζούσαμε θα είχα να αφηγηθώ μια ιστορία για την τόλμη, τη δύναμη και το κουράγιο των συντρόφων μου, η οποία θα συγκινούσε την καρδιά κάθε Αγγλου. Τώρα την ιστορία θα πρέπει να την αφηγηθούν αυτές οι πρόχειρες σημειώσεις και τα νεκρά κορμιά μας”. Λίγο πιο κάτω:
” Πρέπει να εγκαταλείψουμε κάθε ελπίδα πιά. Θα αντισταθούμε μέχρι το τέλος αλλά εξαντλούμαστε κι ο θάνατος πλησιάζει. Είναι τρομερό, δεν μπορώ να γράψω άλλο.
Ρ. Σκοτ
Για το Θεό ενδιαφερθείτε για τους δικούς μας”.
O αρχηγός είχε τη δύναμη να κλείσει τα μάτια του στενού του φίλου Ουϊλσον και του Μπόουερς. Να δέσει επάνω τους τα σακίδιά τους. Μετά ξάπλωσε κατά μήκος πλάϊ στην είσοδο στο αντίσκοινο, με το ημερολόγιό του για προσκέφαλο. Δίπλα του έβαλε το σακουλάκι με τα γεωλογικά δείγματα πούχε μαζέψει.
Post mortem
To “search party” ξεκίνησε 6 μήνες αργότερα, όταν ο Ανταρκτικός χειμώνας είχε ξεθυμάνει. Το οδηγούσε ο Δρ. Ατκινσον.
Φτάσανε στις 12 Νοεμβρίου 1912. Το αντίσκηνο ήταν καλυμμένο με χιόνι. Είχε σκιστεί λίγο, αλλά δεν είχε αλλάξει τίποτα. Βρήκανε τα 3 πτώματα. Ο Ουίλσον, χάρις στον πάγο, χαμογελούσε ακόμα.
ΣΆ ένα ταξίδι περισσότερο από 1600 μίλια, τους χώριζαν 11 χιλιόμετρα από την πιθανή σωτηρία τους. Εκεί τους περίμενε σταθμός, με 1 τόννο τροφοεφόδια!
Οι άνδρες της αποστολής μαζέψανε ημερολόγια, γράμματα, σακίδια και άλλα είδη. Ρίξανε το αντίσκηνο από πάνω τους και φτιάξανε τύμβο. Ενας Νορβηγός, ο Τρύγκβε Γκραν, με τα δυό του σκι έκανε σταυρό και τον έστησε για να μαρκάρουνε τον τάφο τους.
Στο γυρισμό, ο Τρύγκβε χρησιμοποίησε τα σκι του Σκοτ για να επιστρέψει.
Όταν τον Σεπτέμβριο του 2000 άνοιξε στο Βρετανικό Ναυτικό Μουσείο, στο Γκρήνουϊτς, η έκθεση “H Kούρσα για τον Νότιο Πόλο”, οι Νορβηγοί στείλανε στο Λονδίνο διάφορα είδη του Αμούντσεν και τα σκι του Σκοτ.
Πριν από μερικά χρόνια, από διαφορετικές εταιρείες, γυρίστηκαν τρεις ταινίες για τον εξερευνητή Σάκλετον, για την τρανσανταρκτική διέλευση με το σκάφος “KAPTEPIA” που συνεθλίβη στους πάγους το 1914.
Ηθοποιοί και συνεργεία φτάσαν εύκολα με τα σύγχρονα πλοία στη θάλασσα Ροςς. Επισκέφθηκαν τη βάση του Σκοτ στο Χατ Πόϊντ, κι εκεί κοντά σ΄έναν λόφο βρήκανε ένα τεράστειο ξύλινο σταυρό. Τον είχανε στείσει τα λοιπά μέλη της αποστολής Σκοτ για τους νεκρούς συναδέλφους τους, το 1913 λίγο πριν επιστρέψουνε με το “ΤΕΡΡΑ ΝΟΒΑ” στην Αγγλία.
(Τότε, από το ημερολόγιο του Σκοτ, πληροφορήθηκε ο έξω κόσμος για την τραγική πορεία και λεπτομέρειες για το χαμό τους).
Στον σταυρό είχανε χαράξει τέσσερα ρήματα από το ποίημα “Οδυσσέας”, που τόχε γράψει ο Τέννυσον.
« ΝΆ ΑΓΩΝΙΖΕΣΑΙ, Ν΄ΑΝΑΖΗΤΑΣ, Ν΄ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΥΠΟΚΥΠΤΕΙΣ»
Had we lived, I should have had a tale to tell of the hardihood, endurance and courage of my companions which would have stirred the heart of every Englishman.
These rough notes and our dead bodies must tell the tale…
Outside… it remains a scene of whirling drift. I do not think we can hope for any better things now. We shall stick it out to the end, but we are getting weaker, of course, and the end cannot be far. It seems a pity, but I do not think I can write more.
R Scott
For GodΆs sake look after our people
Οι στερνές γραμμές που μπόρεσε να γράψει στο Ημερολόγιο του ο Σκότ στις 29 Μαρτίου 1912.