6 πρακτικοί κανόνες ακτοπλοΐας χωρίς μαθηματικούς υπολογισμούς
Τα σκάφη και τα μυστικά τουςΧωρίς μαθηματικούς υπολογισμούς
Του Μάκη Ματιάτου
Το ταξίδεμα με μικρό ταχύπλοο ή φουσκωτό σκάφος, τις περισσότερες φορές δεν μας δίνει την πολυτέλεια των υπολογισμών γιο την εύρεση της γραμμής θέσης ή της απόστασής μας από τη στεριά, με τον παραδοσιακό τρόπο της χάραξης του χάρτη. Φυσικά, σήμερα όλοι έχουμε την πολυτέλεια του «μαγικού» οργάνου που λέγεται GPS, με την προϋπόθεση πάντα πως λειτουργεί σωστά και ξέρουμε να το χειριστούμε.
Η αλήθεια είναι πως με την εμφάνιση του GPS πολλοί ερασιτέχνες θαλασσόλυκοι έκαναν και ταξίδια περισσότερο «αλαργινά», ξεπερνώντας τους φόβους και δισταγμούς λόγω της άγνοιας χάραξης πορείας στο χάρτη και εύρεσης του στίγματος, που οι βασικοί κανόνες της ναυσιπλοΐας επιβάλουν. Αυτό, σίγουρα, δεν αποκλείει όμως τη γνώση και άλλων, πρακτικών κανόνων, που σε ανάγκη μπορούν να εφαρμοστούν.
Χωρίς την πολύτιμη βοήθεια του GPS και του plotter πώς θα αποφύγουμε, λοιπόν, τον πιθανό κίνδυνο, που κρύβεται στην πορεία μας, παραπλέοντας τους άπειρους κάβους των νησιών μας; Την απάντηση δίνουν έξι έξυπνοι και
προσαρμοσμένοι πρακτικοί κανόνες, που διαμορφώνονται από τη θεωρία της
ακτοπλοΐας, για τη χρήση των οποίων δεν χρειάζεται καν να γνωρίζουμε το θεωρητικό μέρος τους. Η έλλειψη ηλεκτρονικών οργάνων και του χώρου γιο πλοήγηση επί χάρτου δεν μας επιτρέπει να γνωρίζουμε βασικά στοιχεία της πλεύσης μας. Τα στοιχειώδη εφόδια που έχουμε είναι ένας χάρτης της περιοχής, η μαγνητική πυξίδα μας (κατά προτίμηση μια πυξίδα χειρός για διοπτεύσεις ακριβείας) και το δρομόμετρο του σκάφους για τη μέτρηση της απόστασης που διανύουμε. Αυτά μας αρκούν για να ταξιδέψουμε με ασφάλεια στον προορισμό μας.
Απλοποιήσαμε, λοιπόν, για σας τους κανόνες της ακτοπλοΐας, τους απαλλάξαμε από μαθηματικούς και τριγωνομετρικούς τύπους και καταλήξαμε στους έξι βασικούς και πρακτικούς κανόνες, που θα μας αφαιρέσουν το άγχος της εύρεσης θέσης και απόστασης, αφήνοντας μόνο την απόλαυση ενός
ευχάριστου ταξιδιού. Ας δούμε τους έξι αυτούς πρακτικούς κανόνες, παρακολουθώντας τα αντίστοιχα σχήματα στην κάθε περίπτωση, που εξηγούν τη χρησιμότητα του καθενός, με απλή επίπεδο γεωμετρία, που απαιτεί στοιχειώδεις γνώσεις δημοτικού σχολείου.
Το μυστικό της τυποποίησης των κανόνων είναι η αναζήτηση και διόπτευση γνωστών και αναγνωρίσιμων σημείων της στεριάς, υπό κάποια «βολική» γωνία (γωνιακή απόσταση) παρατήρησης, Μετρώντας την απόσταση που διανύουμε μεταξύ των διοπτεύσεων, μπορούμε να βγάλουμε πολλά συμπεράσματα κατά περίπτωση.
Σχήμα 1: Κανόνας 45º/90º
Είναι μια εφαρμογή της ναυσιπλοΐας, ευρύτερα γνωστή ως «παραλλαγή με διπλή σχετική διόπτευση». Από το τρίγωνο που σχηματίζεται, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, η απόσταση ΑΒ, που ταξιδέψαμε μεταξύ της πρώτης διόπτευσης στο σημείο Α και της δεύτερης στο σημείο Β κατά την παράλλαξη του σημείου της στεριάς Γ, είναι ίση με την απόστασή μας από το σημείο Γ κατά την παράλλαξη, δηλαδή ΑΒ = ΒΓ. Η διαδικασία είναι η εξής. Διαλέγουμε τη «βολική» γωνία των 45º και παρατηρούμε το σημείο Γ της στεριάς. Όταν το δούμε υπό γωνία 45º, αρχίζουμε να μετράμε την απόσταση που θα διανύσουμε μέχρι την επόμενη παρατήρηση. Όταν φτάσουμε να βλέπουμε το σημείο Γ υπό γωνία 90º, σταματάμε τη μέτρηση της διαλυθείσης απόστασης, δηλαδή την απόσταση ΑΒ. Στο σημείο, λοιπόν, που το Γ φαίνεται υπό γωνία 90º, η απόστασή μας από το Γ είναι ίση με την απόσταση, που διανύσαμε για να φτάσουμε στο σημείο Β, που έχουμε μετρήσει με το δρομόμετρο. Αν, λοιπόν, η απόσταση που διανύσαμε από το Α μέχρι το Β είναι 5 ναυτικά μίλια, όταν θα δούμε το Γ υπό γωνία 90º, η απόσταση μας από τη στεριά, δηλαδή το σημείο Γ της στεριάς θα απέχει 5 ναυτικά μίλια. Στους υπολογισμούς μας
χρησιμοποιούμε πάντα σχετικές διοπτεύσεις, όπως φαίνεται στο σχήμα 1α. Στη σχετική διόπτευση παίρνουμε σαν δεδομένο πως η πορεία μας είναι πάντα 0º άσχετα αν η γραμμή της πορείας μας σχηματίζει κάποια γωνία με τον αληθή βορρά. Στο συγκεκριμένο παράδειγμά μας, η σχετική διόπτευση του σημείου Γ κατά την πρώτη διόπτευση είναι 45º, ενώ η αληθής διόπτευση (σε σχέση με τον αληθή βορρά) είναι 90º.
Σχήμα 2: Κανόνας xº/2xº
Στη ναυσιπλοΐα λέγεται διπλή σχετική διόπτευση του ιδίου σημείου. Κάνουμε δύο διαδοχικές διοπτεύσεις, μια στο σημείο Α και μια στο σημείο Β, από τις οποίες η δεύτερη έχει διπλάσια τιμή (διπλάσια γωνιακή απόσταση). Μετράμε την απόσταση που διανύσαμε μεταξύ των δύο διοπτεύσεων. Η διαλυθείσα απόσταση ΑΒ, γνωστή από τη μέτρηση του δρομόμετρου μας, είναι ίση με την απόσταση του σημείου Γ της στεριάς από το σημείο Β της δεύτερης παρατήρησης.
Σχήμα 3: Κανόνας των 7/8
Κάνουμε τρεις διαδοχικές διοπτεύσεις Α, Β και Γ, υπό γωνίες 30º, 60º και 90º, ενός γνωστού σημείου της στεριάς Δ. Τα στοιχεία που μας δίνονται από τις τρεις αυτές διοπτεύσεις είναι:
α. Η απόσταση ΓΔ κατά την παράλλαξη είναι διπλάσια της διανυθείσης απόστασης ΒΓ μεταξύ της δεύτερης και της τρίτης διόπτευσης
ΓΔ = ΒΓ/ημ30° = ΒΓ/05.
β. Η απόσταση ΓΔ είναι ίση με περίπου επτά όγδοα (7/8) της ΑΒ,
ΓΔ = ΒΔ * ημ60°= ΑΒ*ημ60° =0,866 * ΑΒ,
εφόσον ΒΔ = ΑΒ, όπως είδαμε στον κανόνα x°/2x° του σχήματος 2.
Σχήμα 4: Κανόνας των 7/10
Κάνουμε τρεις διαδοχικές διοπτεύσεις Α, Β και Γ του γνωστού σημείου της στεριάς Δ, υπό σχετικές διοπτεύσεις 22,5º, 45º και 90º. Αυτά, που μπορούμε να συμπεράνουμε είναι:
α. Η διανυθείσα απόσταση ΑΒ μεταξύ της πρώτης και δεύτερης διόπτευσης είναι ίση με την απόσταση ΒΔ, x°/2x°.
β. Η διανυθείσα απόσταση ΒΓ μεταξύ της δεύτερης και τρίτης διόπτευσης είναι ίση με τη ΓΔ, σύμφωνα με τον κανόνα x°/2x°.
γ. Η απόσταση ΓΔ κατά την παράλλαξη είναι περίπου τα επτά δέκατα (7/10) της ΑΒ και φυσικά 7/10 της ΒΔ.
ΓΔ = ΒΔ * ημ45° = ΑΒ * ημ45° = 0,707 * ΑΒ.
Σχήμα 5: Κανόνας 26,5º/45º
Κάνουμε τρεις διαδοχικές διοπτεύσεις Α, Β και Γ, στις 26º 30ΆΆ, 45º και 90º, μετρώντας τις διανυθείσες αποστάσεις μεταξύ των διοπτεύσεων. Από την παρατήρηση και μέτρηση μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:
α. Οι διανυθείσες αποστάσεις μεταξύ των σημείων Α, Β και Γ, δηλαδή οι ΑΒ και ΒΓ είναι ίσες.
β. Η απόσταση ΓΔ κατά την παράλλαξη είναι ίση με τις ΑΒ και ΒΓ, άρα
ΑΒ = ΒΓ = ΓΔ.
γ. Η απόσταση του σημείου της στεριάς Δ από τη δεύτερη διόπτευση στο σημείο Β, δηλαδή η ΒΔ είναι 1,4 φορές η διανυθείσα απόσταση ΑΒ μεταξύ της πρώτης και δεύτερης διόπτευσης
ΒΔ = ΑΒ/ημ45° = ΑΒ/0,707 = 1,414 * ΑΒ.
Σχήμα 6: Κανόνας των 26,5º
Εδώ χρησιμοποιούμε δύο διαδοχικές διοπτεύσεις Α και Γ του ιδίου σημείου Δ, με «βολικές» γωνίες 63º 30ΆΆ και 116º 30ΆΆ. Οι δύο αυτές διοπτεύσεις μπορούν να χαρακτηριστούν, η πρώτη ως 26º 30ΆΆ πλώρα από τον εγκάρσιο άξονα του σκάφους και η δεύτερη 26º 30ΆΆ πρύμα από αυτόν. Το συμπέρασμα, που βγάζουμε από τις μετρήσεις αυτές είναι πως η διανυθείσα απόσταση ΑΓ μεταξύ των δύο διοπτεύσεων είναι ίση με την απόσταση του σημείου Δ κατά την παράλλαξη, δηλαδή ΑΓ= ΒΔ.
Πέρα από τους παραπάνω έξι πρακτικούς τρόπους εύρεσης θέσης και απόστασης υπάρχουν και μερικά άλλα «έξυπνα» ζευγάρια «βολικών» γωνιών διόπτευσης, που μας προσδιορίζουν την απόστασή μας από τη στεριά κατά την παράλλαξη, η οποία είναι πάντα ίση με τη διανυθείσα απόσταση μεταξύ πρώτης και δεύτερης διόπτευσης. Τα ζευγάρια αυτά είναι:
20°/30°
22°/34°
25°/41°
27°/46°
29°/51°
32°/59°
35°,67°
37°/72°
40°/79°
Οι παραπάνω έξυπνες επιλογές των γωνιών της παρατήρησης και η μέτρηση των αποστάσεων με το δρομόμετρο μας επιτρέπουν να καβατζάρουμε επικίνδυνα σημεία και ρηχά, κρατώντας αποστάσεις ασφαλείας. Είναι πρακτικοί• κανόνες ασφαλείας, που δεν απαιτούν υπολογισμούς, αλλά μια απλή ματιά στο χάρτη της περιοχής που πλέουμε για τον προσδιορισμό των σημείων κινδύνου. Βασίζονται σε εφαρμογές του όρου της ναυσιπλοΐας, που είναι γνωστός ως «θέση εκ μεταφοράς» και μας δίνουν τη γραμμή θέσης μας και την απόστασή μας από κάποιο γνωστό και αναγνωρίσιμο σημείο της στεριάς. Καλά και ασφαλή ταξίδια, λοιπόν, χωρίς προβλήματα και υπολογισμούς
ναυσιπλοΐας.