Χειρισμοί με μονέλικο σκάφος

Η τέχνη της μανούβρας σε κλειστούς χώρους

Του Ιάσονα Θαλασσινού

Τα σκάφη δεν είναι αυτοκίνητα, παρά το γεγονός πως και αυτά διαθέτουν τιμόνι. Η συμπεριφορά τους δεν έχει παρά πολύ λίγες ομοιότητες με εκείνη των αυτοκινήτων. Όπως ξέρουμε, τα σκάφη με δύο προπέλες έχουν τη δυνατότητα πολύ μεγαλύτερου ελέγχου στη μανούβρα σε σχέση με τα μονέλικα, αφού στην κυριολεξία μπορούν να κάνουν στροφή επί τόπου, ειδικά σήμερα με την προσθήκη των bow και stern thruster, στην πλώρη ή στην πρύμη.

Η τεχνική του τιμονέματος ενός μονέλικου σκάφους διαφέρει, ανάλογα με την
προωστήρια μηχανή του, αν δηλαδή φοράει εσωλέμβια ή εξωλέμβια μηχανή. Η διαφορά είναι πως, με εσωλέμβιο κινητήρα, το πηδάλιο είναι εκείνο που διευθύνει το σκάφος, ενώ αντίθετα, στην περίπτωση της εξωλέμβιας, όπου δεν υπάρχει πηδάλιο, η προπέλα στρέφεται στην κατεύθυνση που θέλουμε.

Αντίθετα με το αυτοκίνητο, το σκάφος δεν στρέφει την πλώρη του προς την κατεύθυνση που του δίνουμε, αλλά την πρύμη του. Στην ουσία, μετατοπίζουμε την πρύμη του, έτσι ώστε να ακολουθήσει η πλώρη την πορεία που επιθυμούμε. Εδώ υπάρχει κατά κάποιο τρόπο συγγένεια με το αυτοκίνητο, όταν κάνουμε όπισθεν. Με το αυτοκίνητο γυρίζουμε τους μπροστινούς τροχούς με το τιμόνι, για να δώσουμε κατεύθυνση στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου.

Όταν κάνουμε πρόσω με το σκάφος, καθώς γυρίζουμε το τιμόνι, αυτό στρέφεται γύρω από έναν άξονα, που κατά προσέγγιση μπορούμε να τον φανταστούμε στο ένα τρίτο από την πλώρη της απόστασης πλώρης-πρύμης (σχ. 1). Έτσι, όταν η πλώρη μας πάει προς τα δεξιά, η πρύμη μας πάει προς τα αριστερά και αντιστρόφως. Αν τύχει να είμαστε πολύ κοντά στο μώλο και κάνουμε απότομη στροφή για να κάνει η πλώρη μας δεξιά, για παράδειγμα, η πρύμη μας θα χτυπήσει στο μώλο, εφόσον θα κάνει αριστερά, όπως φαίνεται στο σχήμα 1.


Αν, τώρα, θέλουμε να κάνουμε ανάποδα, τί συμβαίνει; Στο ανάποδα, ο άξονας
περιστροφής μετατοπίζεται και φτάνει περίπου στο ένα τρίτο από την πρύμη
(σχ. 2). Αν θέλουμε να φύγουμε από το μώλο με την πρύμη, για να μην χτυπήσει η πλώρη μας, κάνουμε ανάποδα με ίσια το τιμόνι και αφού ανοίξει η πλώρη μας, γυρίζουμε το τιμόνι.


Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε πως ο άξονας γύρω από τον οποίο
στρέφεται η πλώρη και η πρύμη διαφέρει από σκάφος σε σκάφος, ανάλογα με τη θέση του κινητήρα και τις γραμμές της γάστρας. Κάνοντας μερικές δοκιμές
μπορούμε να βρούμε ακριβώς τη θέση του άξονα περιστροφής του σκάφους μας, στο πρόσω και στο ανάποδα.

Άλλη μία σημαντική διαφορά του σκάφους από το αυτοκίνητο είναι ότι δεν διαθέτει φρένα. Αν ξεκοπλάρουμε την προπέλα, το σκάφος θα συνεχίσει να κινείται με τη διατήρηση της ενέργειας, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το αυτοκίνητο, η διαφορά είναι όμως πως δεν υπάρχουν φρένα για να σταματήσει. Όταν προσεγγίζουμε στο μώλο, φροντίζουμε να έχουμε ξεκοπλάρει ή να πηγαίνουμε πολύ αργά. Τα φρένα μας στο σκάφος είναι η ρεβέρσα (σχ. 3). Κάνοντας ανάποδα, μπορούμε να σταματήσουμε το σκάφος μας εκεί που θέλουμε, πολλές φορές χρησιμοποιώντας και άλλους
βοηθητικούς παράγοντες όπως είναι το ρεύμα και ο αέρας, αν είναι βολικά.


Το πηδάλιο είναι εκείνο, που δίνει την κατεύθυνση στην πρύμη μας για να στραφεί η πλώρη μας. Κάνοντας πρόσω και γυρίζοντας το τιμόνι δεξιά (σχ. 4), στην ουσία το πηδάλιο διακόπτει την ομαλή ροή του νερού από τα δεξιά του σκάφους.


Η αντίσταση αυτή του πηδαλίου στη ροή του νερού σπρώχνει την πρύμη αριστερά, άρα την πλώρη μας δεξιά. Το αντίθετο συμβαίνει στο ανάποδα (σχ. 5). Η αντίσταση σπρώχνει την πρύμη μας δεξιά, άρα και την πλώρη μας αριστερά, πάντα με την έννοια του άξονα περιστροφής, που είπαμε παραπάνω.


Όπως είδαμε στα δύο τελευταία παραδείγματα, δεν λάβαμε υπόψη μας την προπέλα. Αν, τώρα, προσθέσουμε και τη ροή του νερού από την προπέλα, που πέφτει πάνω στο πηδάλιο, η αντίσταση μεγαλώνει, άρα έχουμε κάποια μεγαλύτερη δύναμη που κάνει το σκάφος να στραφεί (σχ. 6). Πολλές φορές χρησιμοποιούμε την προπέλα για να στρέψουμε την πρύμη μας (άρα και την πλώρη μας) προς την πλευρά που θέλουμε, χωρίς να κινηθεί σχεδόν καθόλου το σκάφος. Με το τιμόνι γυρισμένο δίνουμε μια «γκαζιά» στη μηχανή. Τα νερά της προπέλας πέφτουν πάνω στο πηδάλιο και η πρύμη κλωτσάει προς την κατεύθυνση που θέλουμε. Είναι μία τεχνική, που χρησιμοποιούμε πολύ όταν κάνουμε μανούβρα σε περιορισμένο χώρο. Η τεχνική αυτή, βέβαια, δεν ισχύει στο ανάποδα, γιατί η ροή του νερού από την προπέλα δεν πέφτει πάνω στο πηδάλιο.


Ένα ακόμα από τα ιδιαίτερα στοιχεία του μονέλικου σκάφους είναι η ενέργεια της προπέλας, που κατά κάποιο τρόπο λειτουργεί σαν κουπί. Για παράδειγμα, μία δεξιόστροφη προπέλα στο πρόσω, πέρα από την προς τα πρόσω κίνηση που δίνει στο σκάφος, «σπρώχνει» την πρύμη προς τα δεξιά (σχ. 7). Με άλλα λόγια, τα φτερά της «δαγκώνουν» τη θάλασσα προς τα δεξιά σαν κουπιά.


Αν επιχειρήσουμε να ταξιδέψουμε με ένα μονέλικο σκάφος σε μία ευθεία πορεία με δεμένο στο κέντρο το τιμόνι, στην πραγματικότητα θα ξεπέσουμε αριστερά του προορισμού μας, αφού η πρύμη μας κάνει δεξιά από την επίδραση της (δεξιόστροφης) προπέλας. Στην πραγματικότητα, όταν τιμονεύουμε σε
πορεία, κρατάμε ελαφριά το τιμόνι δεξιά, για να εξισορροπήσουμε την προπέλα. Στο ανάποδα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η προπέλα «δαγκώνει» αριστερά, κάνοντας την πρύμη να γυρίζει αριστερά και την πλώρη μας δεξιά. Η ενέργεια αυτή της προπέλας μπορεί βέβαια να μας κόβει λίγο δρόμο στην πορεία και να κάνει το τιμόνι πιο βαρύ, αλλά στη μανούβρα είναι ένα στοιχείο, που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε προς όφελός μας, όταν θέλουμε να στρέφουμε την πλώρη ή την πρύμη μας προς κάποια κατεύθυνση.

Όλα αυτά φυσικά αφορούν το μονέλικο σκάφος με εσωλέμβια μηχανή και άξονα, όχι το σκάφος με κινητήρα εξωλέμβιο ή έσω-έξω. Στην περίπτωση της εξωλέμβιας, που δεν υπάρχει τιμόνι, αλλάζοντας τη γωνία της προπέλας, δίνουμε την κατεύθυνση στο σκάφος (σχ. 8). Εδώ, αλλάζοντας τη φορά της ροής της προπέλας κάνουμε την πρύμη μας να γυρίσει αντίθετα. Στα ανάποδα, το μονέλικο με άξονα σκάφος χρειάζεται κάποια προσοχή. Το σκάφος δεν υπακούει στο τιμόνι αν δεν υπάρχει ροή νερού πάνω στο πηδάλιο, εφόσον η ροή της προπέλας κατευθύνεται προς άλλη κατεύθυνση.


Κατά τα άλλα, αρκεί να γυρίσουμε το τιμόνι προς την κατεύθυνση που θέλουμε να τιμονέψουμε στο ανάποδα και η «πρύμη» μας θα το ακολουθήσει (σχ. 9).


Με ποδάρι, τα πράγματα είναι ευκολότερα. Απλά, γυρίζουμε το τιμόνι εκεί που θέλουμε να κάνουμε ανάποδα και το σκάφος υπακούει, αφού η προπέλα είναι εκείνη που δίνει την κατεύθυνση (σχ. 10).


Με μία προπέλα η μανούβρα σε περιορισμένους χώρους είναι προβληματική, αν δεν ακολουθήσουμε κάποια τακτική. Ας δούμε στο σχήμα 11 την πιο συνηθισμένη πρακτική με σκάφος με άξονα, για να στρέφουμε το σκάφος μας με τρεις κινήσεις σε πέντε χρόνους.

1. Κάνουμε το τιμόνι αριστερά δίνοντας μια γκαζιά στη μηχανή. Αυτό θα «πετάξει» την πρύμη μας δεξιά.
2. Καθώς η πρύμη μας γυρίζει, κάνουμε κράτει.
3. Κάνουμε το τιμόνι δεξιά, από την άλλη μπάντα και κοπλάρουμε τη ρεβέρσα στο ανάποδα για λίγο, κάνοντας την πρύμη να συνεχίσει να γυρίζει δεξιά.
4. Κάνουμε κράτει.
5. Γυρίζουμε ξανά το τιμόνι αριστερά, από την άλλη μπάντα και δίνουμε άλλη μια γκαζιά στο πρόσω.


Με μικρές γκαζιές και φέρνοντας το τιμόνι από μπάντα σε μπάντα στο πρόσω και στο ανάποδα, μπορούμε να γυρίσουμε το σκάφος επιτόπου σε πολύ μικρό και περιορισμένο χώρο. Αν φυσάει αέρας, μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε αν έχουμε υπόψη μας πως ο αέρας παρασύρει πολύ περισσότερο την πλώρη από την πρύμη, άρα μπορεί να μας βοηθήσει να γυρίσουμε την πλώρη μας ευκολότερα.

Σκάφη με ποδάρι είναι πολλές φορές ευκολότερα. Μερικά σκάφη μπορούν να γυρίσουν επιτόπου, ακόμα και με μία μηχανή, έχοντας έναν έμπειρο κυβερνήτη στο τιμόνι. Φέρνοντας το τιμόνι τέρμα στη μία μπάνια γκαζώνουμε και η πρύμη μας διαγράφει κανονικό κύκλο (σχ. 12).


Φυσικά, μπορεί ο κυβερνήτης να είναι έμπειρος, αλλά το σκάφος να μην έχει τέτοιες δυνατότητες. Ακόμα, πρέπει να ξέρουμε πως σε σκάφος με ποδάρι χρειαζόμαστε περισσότερο Χρόνο για να γυρίσουμε το τιμόνι απ? ότι να γκαζώσουμε. Για κάθε ενδεχόμενο, ακολουθούμε τον παρακάτω τρόπο των τριών κινήσεων σε έξι χρόνους.

1. Σταματάμε το σκάφος και βάζουμε τη μανέτα στο κράτει.

2. Γυρίζουμε το τιμόνι τέρμα στην μπάνια.
3. Κάνουμε μία πρόσω.
4. Κάνουμε κράτει και γυρίζουμε το τιμόνι τέρμα από την άλλη μπάνια.
5. Κάνουμε μία ανάποδα.
6. Κάνουμε κράτει. Γυρίζουμε το τιμόνι από την αντίθετη μπάνια και κάνουμε πρόσω για να φύγουμε.

Πολλές φορές είναι ευκολότερα να γυρίσουμε το σκάφος κάνοντας ανάποδα, όπως φαίνεται στο παράδειγμα του σχήματος 13.

1. Γυρίζουμε το τιμόνι όλο δεξιά και κάνουμε ανάποδα.
2. Κάνουμε κράτει, γυρίζουμε το τιμόνι αριστερά και κάνουμε πρόσω.
3. Συνεχίζουμε να κάνουμε πρόσω μέχρι να ολοκληρωθεί η στροφή και φεύγουμε.


Απλά, είναι θέμα πρακτικής και φαντασίας για να ελέγξουμε το σκάφος μας με μία προπέλα. Η τέχνη της μανούβρας χρειάζεται πολλή εξάσκηση αλλά και τη χρησιμοποίηση των δευτερευόντων παραγόντων, όπως η ενέργεια της προπέλας (propeller effect), ο αέρας και τα ρεύματα, για να γίνουμε ικανοί και σίγουροι κυβερνήτες στο μικρό σκάφος μας.