“Ναυτία στο σκάφος”

Μια βαθιά ματιά στο … λαβύρινθο του συμπτώματος

Η ναυτία είναι ένα πρόβλημα που όλοι ανεξαιρέτως οι θαλασσινοί αντιμετωπίζουν κάποια στιγμή. Καταπραϋντικά που περιέχουν αντιїσταμινικά, αποτελούν κάθε άλλο παρά ιδεώδη βοήθεια για τους γιώτσμεν που παθαίνουν ναυτία και επίσης δεν είναι κάτι που μπορεί ελεύθερα να πάρει κανείς πριν την αναχώρηση για το ταξίδι.

s/y Oceanis

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα καταπραϋντικά φάρμακα ναρκώνουν όχι μόνο το λαβύρινθο, ένα μικρό μέρος του κέντρου της ισορροπίας που είναι υπεύθυνο για τη ναυτία, αλλά επίσης και άλλα κέντρα του νευρικού μας συστήματος. Ο χρόνος των αντιδράσεών μας γίνεται μακρύτερος, μας καταλαμβάνει μία νύστα και μια τεμπελιά, η δύναμη της παρατηρητικότητάς μας μειώνεται και όλα αυτά μαζί μειώνουν την ετοιμότητα που πρέπει να έχουμε κατά τη διάρκεια του ταξιδέματος, ιδίως σε καταστάσεις θάλασσας που θα μας προκαλέσουν ναυτία. Αυτός είναι ο λόγος που πολλά αγωνιστικά πληρώματα σε αγώνες στο εξωτερικό χρησιμοποιούν τη φόρμουλα ΝΑΣΑ, δηλαδή ένα συνδυασμό από 0,1mg  βρωμιούχο σκοπολαμίνη και 5mg δεξανθεταμίνη. Το τελευταίο είναι μια μικρή δόση κάποιας διεγερτικής ουσίας.

Η ναυτία δεν είναι παρά μια λέξη για αυτούς που δεν τη έχουν αισθανθεί ποτέ. Οποιοδήποτε υγιές άτομο μπορεί να πάθει ναυτία, εάν ταρακουνηθεί για αρκετό χρονικό διάστημα. Τα άτομα μπορούν να κατανεμηθούν σε τρεις κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει αυτούς που παθαίνουν ναυτία ακόμη και με το λικνιστικό κούνημα του σκάφους μέσα στο λιμάνι ή με το πρώτο κυματάκι στο ταξίδι. Η δεύτερη κατηγορία είναι εκείνοι που επηρεάζονται από τη ναυτία και το δέχονται χωρίς συζήτηση. Στην Τρίτη κατηγορία περιλαμβάνονται τα άτομα που επηρεάζονται δύσκολα και τις λίγες φορές που παθαίνουν ναυτία, εύκολα τις ξεχνούν.

Η αλήθεια είναι ότι κανένα υγιές άτομο και θα εξηγήσουμε παρακάτω τι εννοούμε με τη λέξη «υγιές» δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι άτρωτο στη ναυτία. Αν ρωτήσετε κάποιο παλιό ναυτικό που έχει περάσει τα περισσότερα χρόνια του στη θάλασσα, θα σας το επιβεβαιώσει. Εξάλλου όπως θα δούμε παρακάτω και αυτά ακόμα τα ψάρια παθαίνουν ναυτία. Τα συνηθισμένα αντιїσταμινικά χάπια, που πολύς κόσμος χρησιμοποιεί για να αποφύγει τη ζάλη σ’ ένα ταξίδι με αυτοκίνητο, δεν έχουν καμία απολύτως αποτελεσματικότητα στη θάλασσα. Αυτό που χρειάζεται είναι κάτι πιο δραστικό και πιο αποτελεσματικό που να επιτρέπει στους γιώτσμεν, να απολαύσουν τη θάλασσα και τον ήλιο αλλά και αυτό το ίδιο το σκάφος στο ταξίδεμά του.

rib Capelli

Επειδή η ναυτία συνήθως είναι κολλητική τις περισσότερες φορές, αρκεί ένας από το πλήρωμα να σκύψει από την κουπαστή και να κάνει εμετό για να προσβληθούν και οι υπόλοιποι.

Μια ματιά στο λαβύρινθο της ναυτίας.

Δεν είναι εύκολο να βρει κανείς το δρόμο του στο λαβύρινθο αυτού που λέγεται ναυτία. Η ναυτία δεν είναι μόνο ένας πραγματικός λαβύρινθος αλλά αρχίζει και από το λαβύρινθο του αυτιού, που είναι το όργανο της ισορροπίας και έχει πάρει το όνομά του από την ελικοειδή κατασκευή του. Η ναυτία δεν προέρχεται από τη διατάραξη του λαβυρίνθου αλλά οπωσδήποτε έχει κάποια σχέση μ’ αυτήν. Η ειρωνεία είναι πως η ναυτία είναι ένδειξη υγιούς αυτιού.

Όλα αυτά δεν ήταν γνωστά για πάρα πολύ καιρό. Αλλά και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα δεν έγινε γνωστό τίποτε σχετικό με το συγκεκριμένο πρόβλημα. Από την ιστορία μαθαίνουμε ότι ο Κικέρων και ο Καίσαρας υπέφεραν από ναυτία και ακόμα πιο παλιά ο ΄Ομηρος και ο Ιπποκράτης την αναφέρουν. Η λέξη ναυτία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ναυς, που σημαίνει πλοίο. Για ολόκληρους αιώνες οι άνθρωποι που ταξίδευαν στη θάλασσα, υπέφεραν απ’ αυτήν και την αντιμετώπιζαν με στωικότητα σαν άλλη μια ασθένεια του ανθρωπίνου σώματος. Σοβαρό ενδιαφέρον για το φαινόμενο αυτό άρχισε να δημιουργείται κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν στρατεύματα που μεταφέρονταν δια θαλάσσης, έχαναν ένα μεγάλο μέρος από το δυναμικό τους στη μάχη, λόγω της ναυτίας. Η απόβαση της Νορμανδίας παρά λίγο να αποτύχει εξαιτίας της. Το παράδοξο είναι ότι οι πρώτες έρευνες γύρω από τη ναυτία ξεκίνησαν από τον αέρα. Όταν ο άνθρωπος άρχισε να πετάει με αεροπλάνα, παρατηρήθηκε ότι ο πιλότος του αεροπλάνου, που έπρεπε να βλέπει τον ορίζοντα και τη γη από κάτω, πολύ σπάνια πάθαινε ναυτία ενώ αντίθετα ο πλοηγός, σκυμμένος πάνω από τους χάρτες του, εξακολουθούσε να προσβάλλεται.

Οι παρατηρήσεις οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι το φαινόμενο αυτό προκαλείται από αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες, που στέλνονται στον εγκέφαλο από τις αισθήσεις, σχετικά με τη θέση του σώματος στο χώρο ή με τη θέση των διαφόρων μελών του σώματος. Γιατί παθαίνουμε ίλιγγο στην άκρη ενός υψώματος; Τα μάτια μας «λένε» στον εγκέφαλο ότι το έδαφος είναι μακριά, τα πόδια μας «αναφέρουν» ότι βρίσκονται σε επαφή με το έδαφος και τα\ αυτιά μας «λένε» ότι όλα είναι εντάξει με τη θέση μας στο χώρο. Το μυαλό μας με αυτές τις αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες αρχίζει να «γυρίζει». Οι πιο σημαντικοί πομποί πληροφοριών είναι αναμφισβήτητα τα μάτια μας και οι λαβύρινθοι των αυτιών μας. Η ναυτία προέρχεται κυρίως από τη σύγκρουση αυτών των δύο. Ο πιλότος ενός πολεμικού αεροπλάνου π.χ. δέχεται στον εγκέφαλο του ταυτόσημες πληροφορίες από τα μάτια του και τ’ αυτιά του, αλλά ο πλοηγός του ίδιου αεροπλάνου δέχεται στον εγκέφαλό του αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες. Δηλαδή οι λαβύρινθοι των αυτιών του «λένε» ότι το σώμα κινείται αλλά τα μάτια του, καρφωμένα πάνω στο χάρτη, «λένε» ότι τίποτε δεν κινείται. Το φαινόμενο αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε και εμείς χωρίς να είμαστε πιλότοι. Η πείρα μας από το γρήγορο οδήγημα του αυτοκινήτου σε εναλλασσόμενες στροφές, μας λέει ότι όταν καθόμαστε στο τιμόνι δεν ζαλιζόμαστε, ενώ όταν είμαστε απλοί επιβάτες αισθανόμαστε άσχημα. Ταξιδεύοντας σήμερα με αεροπλάνο είναι πολύ σπάνιο να αισθανθούμε ναυτία γιατί η κίνηση του αεροπλάνου είναι μαλακή και λόγω του μεγάλου ύψους τα μάτια «πιάνουν» πολύ μικρή αλλαγή στο τοπίο. Έτσι το σώμα αντιδρά σαν να βρίσκεται σε ηρεμία. Επομένως η ναυτία προκαλείται μόνο όταν ο λαβύρινθος του αυτιού μας είναι υγιής. Και πράγματι οι μόνοι που δεν προσβάλλονται απ’ αυτή, είναι όσοι έχουν γεννηθεί κουφοί ή ο λαβύρινθός τους έχει πάθει κάποια βλάβη ή το νεύρο που μεταβιβάζει το ερέθισμα από το λαβύρινθο στον εγκέφαλο είναι πειραγμένο. Τα υγιή άτομα το μόνο που κάνουν, είναι να δημιουργούν κάποια αντίσταση, συνηθίζοντας σε μια κατάσταση που πολλές φορές οδηγεί σε παράξενα αποτελέσματα.

m/y Boston Whaler

Πολλοί εθελοντές που υπεβλήθησαν στη δοκιμασία του περιστρεφόμενου θαλάμου (όπως συμβαίνει με τους αστροναύτες), μετά από λίγο συνήθιζαν στην κίνηση και αισθάνονταν φοβερή ναυτία, όταν ο θάλαμος σταματούσε. Εξάλλου το φαινόμενο αυτό σε μικρογραφία το αισθανόμαστε όλοι μας λίγο πολύ, όταν μετά από ένα ταξίδι στη θάλασσα βγαίνουμε στη στεριά και νομίζουμε ότι συνεχίζουμε να κουνιόμαστε.

Υπάρχει επίσης άλλος ένας πολύ σημαντικός παράγοντας. Οι πιλότοι των αεροπλάνων και οι οδηγοί των αυτοκινήτων αντιλαμβάνονται την κίνηση και οι μύες τους αντιδρούν ανάλογα. Η παθητική αντιμετώπιση της κίνησης είναι εκείνη που οδηγεί στη ναυτία. Έτσι, ενώ κάποιος δεν αισθάνεται ναυτία κάνοντας ποδήλατο (εκτός αν κάθεται πίσω από τον οδηγό), μπορεί να την αισθανθεί καθισμένος στην πλάτη μιας καμήλας, γιατί η κίνηση της ράχης της είναι διαφορετική από την αναμενόμενη, σε σχέση με την κίνηση του αναβάτη. Δεν είναι λοιπόν άστοχο το ότι η καμήλα χαρακτηρίζεται σαν πλοίο της ερήμου.

Η πείρα μας στη θάλασσα μας διδάσκει πως ορισμένα πράγματα πρέπει να αποφεύγονται σε περιπτώσεις κακοκαιρίας. Ποτέ δεν πρέπει να διαβάζουμε ή να χαζεύουμε το εσωτερικό της καμπίνας. Ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγουμε τη ναυτία είναι να μείνουμε πάνω στο κατάστρωμα ή το κόκπιτ και να κοιτάζουμε τον ορίζοντα. Αν και τότε η κατάσταση δεν αλλάξει, είναι καλύτερα να ξαπλώσουμε σε μια κουκέτα, να κλείσουμε τα μάτια και να κρατήσουμε το κεφάλι μας όσο γίνεται πιο ακίνητο. Με αυτό τον τρόπο τα μάτια δεν στέλνουν πια καμιά απολύτως πληροφορία στον εγκέφαλο, ενώ ο λαβύρινθος συνεχίζει να δίνει την πληροφορία ότι το σώμα κινείται. Ας μην ξεχνάμε ότι η μάχη δίνεται στον εγκέφαλο, όταν οι πληροφορίες που δέχεται είναι αλληλοσυγκρουόμενες. Η υπνηλία που προέρχεται από τη ναυτία είναι μια φυσική αντίδραση, που μας λέει τι να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση ξένη προς τη συνηθισμένη. Όπως δηλαδή είπαμε παραπάνω ο οργανισμός μας λέει «πήγαινε ξάπλωσε και κλείσε τα μάτια σου». Άλλη μια λύση για να κρατήσουμε τα μάτια μας ανοιχτά θα ήταν να μπλοκάρουμε τις πληροφορίες που στέλνει ο λαβύρινθος στον εγκέφαλο, κάτι που δυστυχώς δεν μπορούμε να πετύχουμε, βουλώνοντας τα αυτιά μας. Η λύση είναι να συνηθίσουμε στην κίνηση, περιορίζοντας έτσι τις πληροφορίες του λαβυρίνθου προς τον εγκέφαλο ή αποκοιμίζοντας το λαβύρινθο με φάρμακα.

Η ναυτία στο διάστημα

Μεγάλη πρόοδος στο να καταλάβουμε το φαινόμενο της ναυτίας σημειώθηκε με την προσπάθεια του ανθρώπου να κατακτήσει το διάσημα. Οι διάφορες αποστολές επανδρωμένων διαστημοπλοίων στις δεκαετίες του 1960 και 1970 απειλήθηκαν σοβαρά από το φαινόμενο της ναυτίας. Ο λόγος που επέστρεψαν στη γη πριν την ώρα τους τα σοβιετικά διαστημόπλοια «Σογιούζ 8» και «Σογιούζ 12» ίσως να ήταν η ναυτία.

Ο άνθρωπος αφού αισθάνθηκε τη ναυτία στην ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα, τώρα την αισθανόταν και στο διάστημα. Η ναυτία δεν είναι βέβαια προνόμιο των Ρώσων. Τα τρία τέταρτα όλων των αστροναυτών υπέφεραν απ’ αυτήν , αλλά οι περισσότεροι κατόρθωσαν να προσαρμοστούν και να την ξεπεράσουν μετά από 48 ώρες, πολύ πιθανόν λόγω της εκτεταμένης και σκληρής προετοιμασίας τους. Η δυσκολία εδώ είναι η έλλειψη βαρύτητας, που δημιουργεί αντίδραση μέσα στον ίδιο το λαβύρινθο. Στο λαβύρινθο υπάρχουν δύο μέρη. Το ένα λειτουργεί αποκλειστικά και μόνο με την επήρεια της βαρύτητας ενώ το άλλο αντιδρά στις ευθείες και φυγόκεντρες δυνάμεις και ως εκ τούτου σ’ όλους τους τύπους των κινήσεων.

Είναι ενδιαφέρον το ότι οι Αμερικάνοι αντιμετώπισαν προβλήματα ναυτίας μετά την εκτόξευση του «Σκάιλαμπ». Η εξήγηση βέβαια είναι πολύ απλή. Για  πρώτη φορά οι αστροναύτες είχαν αρκετό χώρο να κινηθώ μέσα στο διαστημόπλοιό τους, το οποίο και εκμεταλλεύτηκαν. Η χαρά όμως και διασκέδαση της κίνησης μέσα σ’ ένα χώρο στερημένο από βαρύτητα, πολύ σύντομα τους δημιούργησε προβλήματα. Το ένα μέρος του λαβύρινθου έδινε την πληροφορία της κίνησης ενώ το άλλο δεν γνώριζε τίποτε από τα παράξενα συμπτώματα, οπότε η ναυτία δεν άργησε να έρθει. Το πλήρωμα του πρώτου «Σκάιλαμπ» αισθανόμενο ντροπή για το σύμπτωμα αυτό, θέλησε να αποκρύψει από το σταθμό εδάφους, ότι είχε προσβληθεί από ναυτία.

Στη θλιβερή τους όμως κατάσταση οι αστροναύτες ξέχασαν να σκεπάσουν το μικρόφωνο και έτσι η αδυναμία τους αυτή ακούστηκε στο σταθμό ελέγχου. Στο διάστημα η απόκτηση της πείρας είναι δύσκολη. Στη γη και κοντά σ’ αυτή, η έλλειψη βαρύτητας μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα σ’ ένα αεροπλάνο που πετάει σε μια παραβολική τροχιά, που όμως δεν μπορεί να παραταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μέχρι στιγμής δεν έχει δοθεί λύση στο πρόβλημα της ναυτίας στο διάστημα.  Το μόνο που βοηθάει είναι η εξάσκηση, η μέτρηση της θέσης του σώματος και τα φάρμακα.

m/y Cranchi

Τα ψάρια παθαίνουν ναυτία;

Η απάντηση στο ερώτημα αν τα ψάρια παθαίνουν ναυτία, θα σας ξαφνιάσει όσο μας ξάφνιασε και εμάς, όταν την ακούσαμε για πρώτη φορά. Ναι, τα ψάρια υποφέρουν και αυτά από ναυτία και πολύ μάλιστα. Παθαίνουν ναυτία στη θάλασσα όπως και οι άνθρωποι στη στεριά. Το γεγονός αυτό παρατηρείται, όταν τα ψάρια μεταφέρονται, δηλαδή όταν τα μάτια τους τα βεβαιώνουν ότι δεν κινούνται σε σχέση με τη «γυάλα» μέσα στην οποία ζουν, ενώ η αίσθηση της ισορροπίας τους, τους λέει ότι κινούνται. Η ναυτία είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σ’ όλα τα ζώα εκτός από ορισμένα, όπως οι κότες, τα περιστέρια, οι ποντικοί, οι λαγοί και μερικά άλλα.

Τρόποι αντιμετώπισης

Η εξάσκηση κάνει τα άτομα τέλεια. Στην περίπτωση όμως της ναυτίας η εξάσκηση και η πείρα δεν έχουν πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα. Κάποιος συνηθισμένος να ταξιδεύει με μικρό σκάφος μπορεί κάλλιστα να προσβληθεί από ναυτία σ’ ένα υπερωκεάνιο. Μερικές όμως χρήσιμες συμβουλές, που όλοι μας πρέπει να ξέρουμε είναι οι παρακάτω:

1. Να αποφεύγετε μεγάλα γεύματα πριν το ταξίδι, αλλά να ξέρετε πως ένα άδειο στομάχι δεν συνιστάται.

2. Μην πίνετε πολλά υγρά, αεριούχα ποτά και δυνατό καφέ.

3. Αποφεύγετε την υπερβολική ζέστη.

4. Φροντίστε το κεφάλι σας να μην είναι εκτεθειμένο στον ήλιο.

5. Αποφεύγετε τις έντονες μυρωδιές και ειδικότερα αυτή των καυσίμων, για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

6. Ο φόβος μην προσβληθείτε από ναυτία, πολλές φορές είναι αρκετός για να μην την αποφύγετε. Προσπαθείτε να είστε συνεχώς απασχολημένοι με κάτι. Η συζήτηση με τους φίλους σας πάνω στο σκάφος είναι ένας καλός τρόπος για ν’ απασχοληθείτε. Προσέξτε όμως το διάβασμα. Μοιραία θα σας οδηγήσει στη ναυτία.

7. Ξαπλώστε σε μια κουκέτα, κλείστε τα μάτια σας και κρατήστε το κεφάλι σας ακίνητο ή περπατήστε στο κατάστρωμα κοιτώντας μακριά στον ορίζοντα.

s/y Swan

 

Γενικά θα πρέπει να  ξέρουμε πως τα φάρμακα που αντιμετωπίζουν τη ναυτία είναι τα λεγόμενα αντιεμετικά – αντιιλιγγικά. Αυτά  που συνήθως δίνονται για τη ναυτία των ταξιδιών είναι το drimen σε ταμπλέτες, το travelgum σε τσίχλες και το vomex σε χάπια. Και τα τρία αυτά έχουν δραστική ουσία τη διμενυδινάτη. Ακόμα δίνεται η υοσκίνη υδροβρωμική που κυκλοφορεί σε ταμπλέτες. Το φάρμακο θα πρέπει να λαμβάνεται τουλάχιστον μισή ώρα πριν την αναχώρηση. Για τη δοσολογία καλό θα είναι να συμβουλευθεί κανείς τον παθολόγο του. Η δοσολογία εξαρτάται από την ηλικία, το σωματικό βάρος και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας. Σε περίπτωση που κάποιος λαμβάνει άλλα φάρμακα για χρόνια προβλήματα υγείας, θα πρέπει να τα αναφέρει στο γιατρό του για να αποφύγει παρενέργειες από την αλληλεπίδραση με τα αντιεμετικά.

Ακολουθώντας τις παραπάνω συμβουλές και με τη βοήθεια ενός φαρμάκου, θα καταπολεμήσετε σίγουρα τη ναυτία εφόσον χρειασθεί.  Φροντίστε το πλήρωμά σας και οι φίλοι σας να κάνουν το ίδιο. Έτσι μόνο θα ευχαριστηθείτε τις διακοπές σας στη θάλασσα πάνω σ’ ένα σκάφος.