Εξωλέμβιες μηχανές – το ύψος εγκατάστασης

Του Απόλλωνα Αρτέμη

Μηχανολόγου – ηλεκτρονικού

Η επιλογή του ύψους εγκατάστασης

Το ύψος στο οποίο πρέπει να τοποθετηθεί μια εξωλέμβια μηχανή στον καθρέπτη ενός οποιουδήποτε σκάφους, αποτελεί την πιο σημαντική παράμετρο. Από το ύψος αυτό εξαρτάται η σωστή εκμετάλλευση της ισχύος, η καλή λειτουργία και οικονομία σε καύσιμο, η ομαλή και ασφαλής πλεύση και βέβαια η μακροζωία της μηχανής.

Στα ταχύπλοα σκάφη, το ύψος εγκατάστασης είναι συνάρτηση της ταχύτητας και κάποιων άλλων παραμέτρων και πρέπει να επιλέγεται με μεγάλη προσοχή. Σε περίπτωση λανθασμένης εκτίμησης, αντί για τα θετικά αποτελέσματα που επιδιώκουμε, μπορεί να έχουμε πολύ άσχημα αρνητικά αποτελέσματα, ειδικά όταν το σκάφος θα κινηθεί σε πολύ υψηλές ταχύτητες.

Το ύψος στο οποίο θα τοποθετηθεί μια μηχανή στον καθρέπτη ενός σκάφους, καθορίζει στην ουσία τη θέση που θα βρίσκεται η έλικα σε σχέση με τη γάστρα (ή καρένα), άρα και το βάθος στο οποίο θα λειτουργεί αυτή σε σχέση με την επιφάνεια του νερού. Και επειδή το βάθος αυτό αλλάζει αντιστρόφως ανάλογα με την ταχύτητα, είναι ευνόητο ότι στα ταχύπλοα σκάφη, υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος η έλικα να ξενερίζει στις υψηλές ταχύτητες ή με κυματισμό και να έχουμε ανεπιθύμητες συνέπειες όπως π.χ. βλάβη της ρεβέρσας, βλάβη του κινητήρα, κόψιμο άξονα, κ.ά.

Οι προδιαγραφές κάθε μάρκας μηχανής – που δεν διαφέρουν από εταιρεία σε εταιρεία- καθορίζουν το ύψος εγκατάστασης μια εξωλέμβιας μηχανής για κάθε είδους πλωτό μέσον και απαιτούν έναν καθρέπτη με ορισμένη κλίση και ύψος, ανάλογα με τη μηχανή που πρόκειται να τοποθετηθεί, δηλαδή κοντή, μακριά, πολύ μακριά κ.λπ.

Δεν θα ασχοληθούμε με την κλίση του καθρέπτη όπου τα πράγματα είναι πολύ απλά. Η κλίση αποτελεί μια σταθερή παράμετρο για όλους τους κατασκευαστές, οι οποίοι παραδίδουν τα σκάφη με καθρέπτη 13ο έως 15ο (μοίρες) ως προς την κάθετο (ή 103ο έως 105ο ως προς την καρένα) για να μπορεί να αλλάζει η κλίση της μηχανής προς τα μέσα (trim in) ή προς τα έξω (trim out).

Σε ότι αφορά στα ταχύπλοα σκάφη, όπως αναφέραμε παραπάνω, οι προδιαγραφές καθορίζουν το ύψος εγκατάστασης μια μηχανής ανάλογα με την προβλεπόμενη μέγιστη τελική ταχύτητα. Η ταχύτητα αυτή αναφέρεται σε πίνακες για κάθε μηχανή χωριστά, σε συνδυασμό με το μέγεθος, το βάρος και την έλικα που πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Βασικά σημεία αναφοράς για την εγκατάσταση της μηχανής στο επιθυμητό ύψος είναι η καρένα του σκάφους και η «πλάκα» του ποδιού (ρεβέρσας) της μηχανής, το λεγόμενο antiventilation plate, που βρίσκεται πάνω από την έλικα και χρησιμεύει για να μην παίρνει αέρα η έλικα. Η θέση μηδέν, από την οποία μετριέται το ύψος εγκατάστασης μιας μηχανής, είναι όταν η «πλάκα» και η καρένα του σκάφους βρίσκονται στην ίδια ευθεία, όπως φαίνεται στο σχήμα. Η θέση μηδέν προβλέπεται για ταχύτητες μέχρι και 45 κόμβους για όλα τα ταχύπλοα σκάφη.

Για ταχύτητες πάνω από τους 45 κόμβους η θέση της «πλάκας» μπορεί να είναι αρκετά ψηλότερα από την ευθεία της καρένας του σκάφους και να φθάσει μέχρι και τις 6 ίντσες (15 εκατοστά), όταν μοναδική επιδίωξή μας είναι η μέγιστη τελική ταχύτητα, όπως είναι στα αγωνιστικά σκάφη, και η ταχύτητα αυτή προβλέπεται να είναι – με βάση τους πίνακες ή με υπολογισμό – πάνω από 60 και μέχρι 75 κόμβους. Βέβαια στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητη και η χρήση ειδικής έλικας.

Όμως για ποιο λόγο να βάζουμε τη μηχανή όλο και πιο ψηλά όσο μεγαλώνει η ταχύτητα και δεν υπάρχει μια ορισμένη μόνο θέση; Είναι εντελώς αναγκαίο αυτό; Τι πρόκειται να κερδίσουμε και τι πρόκειται να χάσουμε;  Πριν κάνουμε μια εκτίμηση, ας δούμε τι αναφέρουν οι προδιαγραφές.

Τα βασικά πλεονεκτήματα

-Ανεβάζοντας τη μηχανή ψηλότερα, μειώνεται η αντίσταση του ποδιού μέσα στο νερό και αυξάνεται η ταχύτητα του σκάφους. Η αύξηση αυτή είναι περίπου ένα (1) μίλι για κάθε 1 ίντσα (2,5 εκατοστά) ανύψωσης της μηχανής από τη θέση μηδέν και για ταχύτητες από 60 κόμβους και πάνω. Για ταχύτητες μικρότερες η αύξηση της ταχύτητας είναι αρκετά μικρότερη.

– Μειώνονται οι ροπές στο σκάφος και στο τιμόνι, το οποίο γίνεται πολύ ελαφρύτερο στην οδήγηση, διότι ελαττώνεται ο όγκος του ποδιού που βρίσκεται μέσα στο νερό και είναι τιμόνι του σκάφους.

– Αποφεύγεται το πολύ σπρέι που δημιουργείται πίσω από το σκάφος στις υψηλές ταχύτητες.

Τα μειονεκτήματα

-Με τη μηχανή ψηλότερα υπάρχει φόβος υπερθέρμανσής της από έλλειψη νερού ψύξης, αφού η εισαγωγή του βρίσκεται στο πόδι.

-Η μηχανή ψηλά δεν ενδείκνυται για βαριά σκάφη. Συχνά, ένα φορτωμένο σκάφος δυσκολεύεται να πλανάρει.

-Οι στάνταρ έλικες είναι ακατάλληλες και χρειάζεται ειδική αντισπηλαιωτική έλικα, η οποία είναι πολύ ακριβότερη .

-Αυξάνονται οι κραδασμοί που μειώνουν την άνεση και μπορεί να δημιουργήσουν μηχανικά προβλήματα, όπως λασκάρισμα εξαρτημάτων κ.α.

Απ’ όλα τα παραπάνω βλέπουμε πως το σημαντικότερο πλεονέκτημα τελικά είναι ένα κέρδος σε ταχύτητα, αρκετά μεγάλο στις υψηλές ταχύτητες, μικρότερο στις χαμηλές και με αντίτιμο κάποιο ρίσκο. Θα πρέπει ακόμη να λάβουμε υπόψη ότι τα ύψη και οι ταχύτητες που αναφέρονται στις προδιαγραφές είναι οριακά και λαμβάνονται κάτω από ιδανικές συνθήκες όπως :

Άνεμος : Μηδέν (0) Μποφόρ. Κατάσταση θάλασσας : Ήρεμη, ύψος κύματος μηδέν (0).

Πρακτικά, τέτοιες ιδανικές συνθήκες δεν υπάρχουν για τα διάφορα σκάφη που κυκλοφορούν στις θάλασσές μας και πολύ λίγα από αυτά μπορούν να αναπτύξουν  μέγιστες ταχύτητες μεγαλύτερες των 45 κόμβων ειδικά δε όταν υπάρχει κυματισμός.

Το ύψος λοιπόν τοποθέτησης της μηχανής για τα κοινά ταχύπλοα, θα πρέπει να προσδιορίζεται αφού συνεκτιμηθούν και οι παράμετροι, οι οποίες αφορούν στις καιρικές συνθήκες που επικρατούν συνηθέστερα στην περιοχή των πλόων τους.

Δυστυχώς πολλοί εγκαταστάτες μηχανών, είτε λόγω παρερμηνείας των προδιαγραφών είτε λόγω αδυναμίας εκτίμησης ( και συνεκτίμησης) των διαφόρων παραμέτρων, τοποθετούν τις μηχανές σε πολύ μεγάλο – ακόμη και παράλογο – ύψος, σε κάθε είδους σκάφος και για οποιαδήποτε χρήση, πιστεύοντας ότι έτσι θα κερδίσουν πολλά μίλια σε ταχύτητα. Αυτό όμως οδηγεί πολύ συχνά όχι μόνο σε κακή συμπεριφορά του σκάφους, όταν υπάρχει κυματισμός αλλά και σε σοβαρές βλάβες της ρεβέρσας ή του κινητήρα.

Στην πράξη αποδεικνύεται ότι για όλα τα σκάφη με γάστρα με μικρό «V» ή χωρίς, ή «πλάκα» πρέπει να είναι στη θέση μηδέν (σε ευθεία με την καρένα) ακόμη και για ταχύτητες πάνω από 45 κόμβους για να μην υπάρχουν προβλήματα πλεύσης ή μηχανικά. Για σκάφη με βαθύ «V» και για ταχύτητες μέχρι 45 κόμβους η «πλάκα» μπορεί να είναι σε ύψος μισής ίντσας (1,25 εκατοστά). Για ταχύτητες μεγαλύτερες από 45 κόμβους ένα ύψος 2 ίντσες (5 εκατοστά περίπου) είναι απόλυτα ικανοποιητικό και ασφαλές.

Δεν χρειάζονται ακροβατισμοί. Το κέρδος δεν είναι τελικά τόσο μεγάλο ώστε να διακινδυνεύει κανείς μια οριακή εγκατάσταση. Αυτή μπορεί να είναι καλή για τα αγωνιστικά σκάφη όπου μόνη επιδίωξή μας είναι η μέγιστη δυνατή ταχύτητα για περιορισμένο χρόνο και ένας καλός τερματισμός με οποιοδήποτε κόστος.