Αφαλάτωση
Όταν δεν προσέχουμε αλλά έχουμε…
Του Ιάσονα Θαλασσινού
Βαρεθήκατε να κουβαλάτε μπιντόνια με πόσιμο νερό στο σκάφος; Κουραστήκατε να κάνετε οικονομία νερού στην κρουαζιέρα σας; Θέλετε να αποφύγετε την αναγκαστική επίσκεψη στο λιμάνι για ανεφοδιασμό; Η λύση είναι μία. Εξοπλίστε το σκάφος σας με έναν αφαλατωτή.
Το πρόβλημα του γλυκού νερού στο σκάφος ήταν πάντα ένα θέμα, που ανέκαθεν απασχολούσε όλους τους φίλους της θάλασσας. Από το 1960 άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους μεγάλες μονάδες αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού, που σήμερα διατίθενται και σε συσκευές compact.
Φαντάζεστε, λοιπόν πόσο απλό είναι να εγκαταστήσουμε μια τέτοια συσκευή
αφαλάτωσης στο σκάφος; Ολόκληρη η Μεσόγειος γίνεται αυτομάτως μια τεράστια δεξαμενή νερού, που δεν καταλαμβάνει ούτε χώρο, ούτε προσθέτει ανεπιθύμητο βάρος. Και όλα αυτά χάρι στο σύστημα της αντίστροφης όσμωσης.
Η υγεία μας, όπως ξέρουμε, εξαρτάται άμεσα και από την ποιότητα του νερού, που πίνουμε, για αυτό η κατάλληλη επεξεργασία του έχει μεγάλη σημασία. Όταν λέμε «επεξεργασία», εννοούμε το πέρασμα του νερού από ένα απλό φίλτρο ενεργού άνθρακα, μέχρι τα συστήματα αφαλάτωσης και
ηλεκτροδιάλυσης. Εμείς, λοιπόν, εδώ θα ασχοληθούμε όσο πιο απλά γίνεται με τα συστήματα αφαλάτωσης, που έχουν εφαρμογή στο μικρό ή μεγάλο σκάφος αναψυχής. Και όπως είναι φυσικό θα εξετάσουμε το πιο διαδεδομένο σύστημα, που βασίζεται στην αντίστροφη όσμωση (reverse osmosis).
Η τεχνολογία έχει κατορθώσει να μετατρέψει τους μεγάλους αφαλατωτές των πλοίων σε μίνι «διυλιστήρια» επεξεργασίας του θαλασσινού νερού, που μπορούν να τοποθετηθούν όχι μόνο στο μηχανοστάσιο ενός μικρού σκάφους, αλλά και σε ντουλάπια, κάτω από κουκέτες και γενικά σε μικρούς αποθηκευτικούς χώρους. Για παράδειγμα, ένας μικρός αφαλατωτής, που παράγει 95 λίτρα γλυκού νερού την ώρα, καταλαμβάνει χώρο μόλις 60 x 40 x 50 εκατοστά του μέτρου.
Με την τοποθέτηση ενός αφαλατωτή στο σκάφος, έχουμε άμεσα μια αστείρευτη πηγή γλυκού νερού από τη θάλασσα, για όλες τις ανάγκες μας, από πόσιμο μέχρι νερό για το πλύσιμο του καταστρώματος και βέβαια σε μια ποιότητα πολύ καλύτερη από αυτή, που μας παρέχει το δίκτυο νερού της πόλης. Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι δεν χρειάζεται να έχουμε μεγάλες δεξαμενές νερού, οι οποίες μπορούν να αντικατασταθούν από
αντίστοιχες για καύσιμα, αυξάνοντας την αυτονομία του σκάφους.
Ας δούμε όμως με δύο λόγια τί ακριβώς είναι η αντίστροφη όσμωση. Το φαινόμενο της διάχυσης των μορίων του νερού δια μέσου ημιπερατής μεμβράνης, από το διάλυμα της μικρότερης συγκέντρωσης προς το διάλυμα της μεγαλύτερης συγκέντρωσης λέγεται όσμωση. Αν δηλαδή σε ένα δοχείο, που χωρίζεται σε δύο μέρη με μια ημιπερατή μεμβράνη, βάλουμε νερό, στο οποίο έχουμε προσθέσει αλάτι στο ένα τμήμα και απλό νερό της βρύσης στο άλλο, επειδή η συγκέντρωση των μορίων του καθαρού νερού είναι
μεγαλύτερη από εκείνη του τμήματος, που περιέχει αλάτι, αυτό περνά από τη μεμβράνη και τείνει να εξισώσει τις διαφορετικές συγκεντρώσεις. Αποτέλεσμα αυτής της κίνησης των μορίων του νερού είναι η αύξηση του όγκου του διαλύματος νερού και αλατιού, χάρι στο φαινόμενο της οσμωτικής πίεσης.
Στην περίπτωση της αντίστροφης όσμωσης, δημιουργούμε μια τεχνητή
πίεση στην πλευρά του διαλύματος νερού και αλατιού, υποχρεώνοντάς το να περάσει από τη μεμβράνη, η οποία επιτρέπει στα μόρια του νερού να περάσουν, συγκρατώντας όμως τα μόρια του αλατιού. Έτσι, το αποτέλεσμα είναι ένα «φιλτράρισμα» του αλατισμένου νερού, που αποδίδει καθαρό νερό. Τα μόρια του γλυκού νερού είναι εξαιρετικά μικρά, με αποτέλεσμα η μεμβράνη να επιτρέπει τη διέλευσή τους, σε αντίθεση με αυτά των μετάλλων, των αλάτων, των βακτηριδίων, καθώς και του 98% των ουσιών, που μολύνουν το νερό, τα οποία συγκρατούνται από την ημιπερατή μεμβράνη του συστήματος.
Το κυριότερο πρόβλημα για την εγκατάσταση ενός αφαλατωτή στο σκάφος είναι η λειτουργία του λόγω της μεγάλης ισχύος που έχει. Με μια ηλεκτρογεννήτρια 3kW μπορούμε να τοποθετήσουμε έναν αφαλατωτή 30-90 λίτρων την ώρα και βέβαια, όπως είναι φυσικό, για μεγαλύτερη μονάδα αφαλάτωσης χρειάζεται και μεγαλύτερη ισχύς γεννήτριας. Για τα μικρότερα σκάφη, ιστιοφόρα ή μηχανοκίνητα, όπου η εγκατάσταση και χρησιμοποίηση γεννήτριας είναι αδύνατη λόγω κόστους ή χώρου, υπάρχουν πολλές εγγυημένες εφαρμογές, στις οποίες η αντλία του
αφαλατωτή παίρνει κίνηση από την κύρια μηχανή, που αποδίδει μέχρι 250 λίτρα πόσιμου νερού την ώρα. Επίσης υπάρχουν εφαρμογές από ηλεκτρικό
ρεύμα 12 ή 24 Volt DC, με μικρές όμως παροχές σε παραγωγή νερού. Η επιλογή της κατάλληλης για τις ανάγκες μας μονάδας είναι κάτι, που θα πρέπει να μας απασχολήσει. Γενικά μπορούμε να πούμε πως με οικονομία κάθε άτομο χρειάζεται γύρω στα 10-15 λίτρα νερό την ημέρα. Συνήθως, η κατανάλωση είναι γύρω στα 45 λίτρα ημερησίως για κάθε άτομο. Με γνώμονα τα παραπάνω, μπορούμε να διαλέξουμε τον κατάλληλο αφαλατωτή για το σκάφος μας.
Ας περάσουμε τώρα σε ένα θέμα, που πολύς κόσμος δεν γνωρίζει, εάν δηλαδή το νερό, που μας παρέχει ο αφαλατωτής είναι πόσιμο. Βεβαίως και πίνεται αλλά με ορισμένες προϋποθέσεις. Το νερό, το οποίο μόλις έχει παραχθεί από τον αφαλατωτή και κατευθύνεται προς τη δεξαμενή είναι πόσιμο. Από τη στιγμή όμως, που αποθηκεύεται γίνεται αμφισβητήσιμο, για το λόγο ότι είναι αγνό και ευπρόσβλητο σε κάθε είδους μικροβιακή
ανάπτυξη. Για να μπορούμε να το πιούμε με απόλυτη ασφάλεια υπάρχουν τρεις τρόποι:
α. Να χλωριώνεται με ποσοτική και περιοδική αναλογία.
β. Να περνά από υπεριώδη ακτινοβολία (UV sterilizer).
γ. Να περάσει από τελικό στάδιο μικροφιλτραρίσματος στη βρύση του πόσιμου νερού, που είναι αποδεδειγμένα ο ασφαλέστερος τρόπος. Αυτή η μέθοδος φιλτραρίσματος δεν μας προφυλάσσει μόνο από το μικροβιακό φάσμα, όπως κολοβακτηρίδια, μικρόβια, που αναπτύσσονται στο νερό, ιός χολέρας, σιγγέλας, σταφυλόκοκκος κ.λπ. αλλά και από δυσάρεστες οσμές, που μπορεί να αποκτήσει το νερό μέσα στη δεξαμενή. Τα φίλτρα αυτά έχουν υψηλές προδιαγραφές και εγκρίσεις από ανώτατους οργανισμούς υγείας.
Ένας αφαλατωτής αντίστροφης όσμωσης, συντηρείται ανάλογα με τις ώρες λειτουργίας του, όπως όλα τα μηχανήματα. Πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε ένας ετήσιας καθαρισμός όλου του συστήματος και κυρίως των μεμβρανών. Υποχρεωτικά δε, όταν σταματά να λειτουργεί τη χειμερινή περίοδο, οπότε και πρέπει να συντηρηθούν οι μεμβράνες με ειδικό διάλυμα. Αυτό, που βοηθά πολύ να κρατηθούν οι μεμβράνες σε υψηλά επίπεδα απόδοσης είναι να λειτουργεί ο αφαλατωτής τακτικά, όσο το σκάφος βρίσκεται στη θάλασσα και να αποφεύγεται η λειτουργία του στο λιμάνι ή όπου έχουμε υποψίες ότι υπάρχει ρύπανση κυρίως από πετρελαιοειδή.
Σ.Σ. Ευχαριστούμε τον κ. Γιώργο Πετράκη της Ice Sea για την πολύτιμη βοήθειά του στο θέμα της αφαλάτωσης.
