Αντικεραυνική προστασία
Ό,τι πρέπει να ξέρετε για την προστασία του σκάφους
από τους κεραυνούς
Του Γρηγόρη Χατζηπαναγιώτη
Το φαινόμενο του κεραυνού είναι συνηθισμένο σε πολλά μέρη του κόσμου. Στην Ελλάδα όμως δεν είναι κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το σκάφος μας δεν πρέπει να
διαθέτει το απαιτούμενο σύστημα προστασίας και το κυριότερο, το σύστημα αυτό να είναι γειωμένο σωστά.
Το αλεξικέραυνο δεν είναι κάτι άγνωστο στη στεριά. Στη θάλασσα όμως το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι, όσο περισσότερα μέτρα παίρνουμε για την προστασία, τόσο μεγαλώνουν τα άλλα προβλήματα σε σχέση με την ηλεκτρόλυση μερών του σκάφους.
Ένα καλά γειωμένο αλεξικέραυνο μπορεί να θεωρηθεί ότι προσφέρει μια «ζώνη ασφαλείας» για μια συγκεκριμένη περιοχή γύρω από το σκάφος, δηλαδή μια περιφέρεια με ακτίνα ίση με το ύψος του αλεξικέραυνου, όπως φαίνεται στο σχήμα 1. Βέβαια ο όρος «ζώνη ασφαλείας» είναι σχετικός, μια και μπορεί μεν να προφυλάξει τον κόσμο πάνω στο σκάφος, αλλά τα ηλεκτρονικά, ακόμα και το ίδιο το σκάφος, υπάρχει κίνδυνος να πάθουν σοβαρές ζημιές.
Στο ιστιοφόρο, η προστασία, που παρέχει το αλεξικέραυνο είναι σχετικά μεγαλύτερη από αυτή στο μηχανοκίνητο σκάφος, κυρίως λόγω του μεγάλου ύψους, στο οποίο τοποθετείται.
Η ομπρέλα ασφαλείας, που δημιουργείται, καλύπτει ολόκληρο το σκάφος, σε αντίθεση με το μηχανοκίνητο σκάφος, που μένει εκτεθειμένο κυρίως στην πλώρη (σχήμα 2).
Η βασική φιλοσοφία της αντικεραυνικής προστασίας είναι η όσο γίνεται πιο άμεση και ευθεία προώθηση της ηλεκτρικής εκκένωσης από την ακίδα του αλεξικέραυνου προς μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη γείωση. Το αλουμινένιο κατάρτι ενός ιστιοφόρου είναι ο πιο κατάλληλος αγωγός μιας ηλεκτρικής εκκένωσης, ιδίως αν αυτό περιλαμβάνει και ένα αλεξικέραυνο, στην κορυφή του, του οποίου η ακίδα απέχει τουλάχιστον 15 εκατοστά του μέτρου από το πια ψηλό σημείο του σκάφους, όπως η κεραία του VHF, του σχήματος 3.
Στην περίπτωση του μηχανοκίνητου σκάφους, μια μεταλλική κεραία VHF (όχι
όμως και πλαστική) μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν αλεξικέραυνο, εφόσον
βρίσκεται τοποθετημένη αρκετά ψηλά για να προσφέρει ικανοποιητική ζώνη
προστασίας και είναι εφοδιασμένη με συλλέκτη ηλεκτρικής εκκένωσης, στη βάση της οποίας υπάρχει μια σπείρα με bypass για την εκκένωση.
Επειδή δεν «αρέσει» στην ηλεκτρική εκκένωση να κάνει ζικ-ζακ, πολλές φορές
«πηδάει» από τον αγωγό σε άλλα μεταλλικά αντικείμενα, που βρίσκονται στο δρόμο της, δημιουργώντας επικίνδυνους σπινθήρες και αύξηση θερμοκρασίας με πιθανό αποτέλεσμα μια πυρκαγιά. Αυτός είναι ο λόγος, που πρέπει να «διοχετεύσουμε» την εκκένωση από τον πιο σύντομο δρόμο στη γείωση.
Τα μεταλλικά σκάφη είναι βέβαια αυτά καθαυτά μια γείωση. Τα ξύλινα ή πλαστικά σκάφη έχουν κάποιο μεταλλικό μέρος εκτεθειμένο στη θάλασσα, όπως είναι η καρίνα. Το ξύλινο ή πλαστικό μηχανοκίνητο Θα πρέπει να
έχει κάποια γείωση, που να έρχεται σε επαφή με τη θάλασσα. Το θαλασσινό νερό δεν είναι και τόσο καλός αγωγός του ηλεκτρισμού, γιΆ αυτό η γείωση χρειάζεται να είναι αρκετά μεγάλη, τουλάχιστον 1.000 τετραγωνικά εκατοστά.
Στην πράξη, τα σκάφη είναι απόλυτα γειωμένα, μια και τα μεταλλικά τους μέρη είναι συνδεδεμένα. Στο ιστιοφόρο, με πολύ μεγάλη γείωση (καρίνα), το κατάρτι και οι ξαρτόριζες επιβάλλεται να είναι συνδεδεμένα με τις τζαβέτες της καρίνας με χάλκινο πλέγμα ή καλώδια – αγωγό διαμέτρου τουλάχιστον 3,26 χιλιοστών. Ειδικά στο ιστιοπλοϊκό, η γείωση πρέπει να γίνεται στις τζαβέτες της καρίνας και όχι στο πηδάλιο μέσω του επιτόνου.
Στις ελληνικές θάλασσες σπάνια σημειώνονται περιστατικά σκαφών, που τα χτύπησε κεραυνός και προκάλεσε ζημιές. Για να μην είμαστε λοιπόν μια από τις εξαιρέσεις αυτές, ας ψάξουμε λίγο το σύστημα προστασίας του σκάφους μας και καλού- κακού ας αποσυνδέσουμε όλα τα ηλεκτρονικά μας, αν πέσουμε σε καταιγίδα με κεραυνούς. Όταν λέμε ό,τι πρέπει να τα αποσυνδέσουμε δεν εννοούμε βέβαια να κατεβάσουμε το διακόπτη ή να βγάλουμε την ασφάλεια από τον ηλεκτρικό πίνακα, αλλά να αφαιρέσουμε τα όργανα από την παροχή ρεύματος, γιατί η εκκένωση μπορεί να γεφυρώσει τους δύο ακροδέκτες, «πηδώντας» από τον έναν στον άλλο.
