Ανεμολόγιο
Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι
Του Μάκη Ματιάτου
Η ναυτική ορολογία και ονοματολογία έχει μεγάλη σημασία για τη διατήρηση του χαρακτήρα κάθε ναυτικού λαού. Η γλώσσα των θαλασσινών έχει φτάσει μέχρι τις μέρες μας, άσχετα αν δεν γίνεται πολύ συχνά αναφορά σε αυτήν, κυρίως λόγω άγνοιας.
Η θαλασσινή ορολογία σαν θέμα θα συγκινεί πάντα παλιούς και νέους φίλους της θάλασσας. Εκτός από τη ναυτική ορολογία, υπάρχει και η θαλασσινή ονοματολογία, όπως για παράδειγμα αυτή των καιρών. Οι ναυτικοί μας είχαν δώσει στους ανέμους διάφορες ονομασίες, ανάλογα με την διεύθυνση από την οποία φυσούσαν.
Ανεμολόγιο
Κάθε ναυτικός χάρτης αλλά και κάθε πυξίδα έχουν τυπωμένους κύκλους με υποδιαιρέσεις σε μοίρες, με την ολοκυκλική μέθοδο, από 000º μέχρι 360º.
Αυτοί σι κύκλοι λέγονται ανεμολόγια. Αν παρατηρήσουμε ένα ανεμολόγιο θα δούμε πως ο Βορράς αντιστοιχεί στις 0º, η Ανατολή στις 90º, ο Νότος στις 180º και η Δύση στις 270º. Όταν αναφερόμαστε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, εννοούμε βέβαια τη γεωφυσική θέση τους. ?λλωστε, ξέρουμε πως ο ήλιος, για παράδειγμα, δεν ανατέλλει όλο το χρόνο στις 90º. Παλαιότερα υπήρχαν πυξίδες με ανεμολόγιο σε ανεμόρρομβους, δηλαδή με 32 υποδιαιρέσεις. Το ανεμολόγιο αυτό είχε τέσσερις ίσες υποδιαιρέσεις των 90º η κάθε μια, τα λεγόμενα τεταρτοκύκλια. Κάθε τεταρτοκύκλιο, με τη σειρά του, είχε οκτώ μικρότερες υποδιαιρέσεις, τους ανεμόρρομβους, που αντιστοιχούσαν σε 11º και 15Ά ο καθένας. Ο κάθε ανεμόρρομβος είχε δύο
ημιρρόμβια ή μέτζα ή μετζοκάρτα και κάθε ημιρρόμβιο είχε δύο τεταρτορρόμβια ή καρτίνια.
Με βάση τις παραπάνω υποδιαιρέσεις του ανεμολογίου, οι ναυτικοί μας, παλιοί και σύγχρονοι, αναφέρονται στην κατεύθυνση του καιρού που επικρατεί, σύμφωνα με το ανεμολόγιο. Οι άνεμοι, οι καιροί, όπως συνηθίζεται να λέγονται, χωρίζονται σε οκτώ πρωτεύοντες και οκτώ δευτερεύοντες, αυτούς, δηλαδή, που επικρατούν έχοντας διεύθυνση ανάμεσα στους
πρωτεύοντες. Η γωνιακή απόσταση μεταξύ των πρωτευόντων καιρών είναι ίση με τόξο 45º και αντίστοιχα, η απόσταση ενός δευτερεύοντος και ενός πρωτεύοντος είναι ίση με τόξο 22º 30Ά.
Στους πίνακες, μπορούμε να δούμε τους πρωτεύοντες και δευτερεύοντες καιρούς με τη γεωγραφική, επίσημη και κοινή ονομασία τους, με τις αντίστοιχες συντμήσεις και διευθύνσεις τους. Επίσης, μπορούμε να δούμε τους καιρούς με τη γεωγραφική ονομασία τους στα αγγλικά, μαζί με τις συντμήσεις τους.
Ο θαλασσινός ποιητής μας Νίκος Καββαδίας μας έχει αφήσει πολλά δείγματα της ορολογίας μιας παλιάς εποχής. Ας τελειώσουμε, λοιπόν, με ένα στοίχο του από το ποίημα «Σταυρός του Νότου» που λέει:
Έβραζε το κύμα του Γαρμπή
Ήμαστε σκυφτοί κι οι δυο στο χάρτη
Γύρισες και μου ΅πες πως το Μάρτη
σΆ άλλους παραλλήλους θα ΅χεις μπει.
