Φάροι – Οι μοναχικοί κάτοικοι του πελάγους

Το φαρικό δίκτυο των θαλασσών όλου σχεδόν του κόσμου είναι εκείνο που φροντίζει για το ασφαλές ταξίδεμα των ναυτικών. Ειδικά το ελληνικό φαρικό σύστημα είναι πλήρες, με συνέπεια τα φανάρια να καλύπτουν το ένα το άλλο σε όποια περιοχή και αν πλέουμε.

Η αναγνώριση των φάρων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη ναυσιπλοΐα τη νύχτα. Για να μπορούμε όμως να τους αναγνωρίσουμε, είναι έτσι ρυθμισμένοι ώστε ο καθένας να εκπέμπει φως με δική του σειρά διαδοχής περιόδου σκότους και φωτός. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα κάθε φάρου.

Ο χρόνος που χρειάζεται για να αποδώσει το χαρακτηριστικό του, είναι η λεγόμενη περίοδος που μετριέται σε δευτερόλεπτα. Καθένα από τα στοιχεία της περιόδου, για παράδειγμα η αναλαμπή ή η διάλειψη, λέγεται φάση. Στα μικρά σκάφη που δεν έχουμε τη δυνατότητα μέτρησης της κάθε φάσης με στιγμόμετρο χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της ρυθμικής μέτρησης, δηλαδή «ένα- ένα» «δύο- δύο» κλπ. για κάθε δευτερόλεπτο. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η περίοδος αρχίζει τη στιγμή που βλέπουμε την πρώτη αναλαμπή και τελειώνει όταν βλέπουμε την επόμενη, στην περίπτωση που το χαρακτηριστικό του φαναριού είναι μια αναλαμπή που επαναλαμβάνεται (F)(σχήμα 1).

Όταν έχουμε μία δέσμη αναλαμπών ( Gp.F1) η περίοδος αρχίζει με την πρώτη αναλαμπή της δέσμης και τελειώνει τη στιγμή που βλέπουμε την πρώτη αναλαμπή της επόμενης δέσμης. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο μετράμε και τα φανάρια με διαλείψεις (Occ) Καλό είναι λοιπόν να προσπαθήσουμε πρώτα να καταλάβουμε και να ξεχωρίσουμε μια περίοδο πριν επιχειρήσουμε να τη μετρήσουμε.

Η σήμανση στους χάρτες του Βρετανικού Ναυαρχείου

Τα πλέον συνηθισμένα χαρακτηριστικά φαναριών που συναντάμε στους χάρτες του Βρετανικού Ναυαρχείου είναι τα  παρακάτω:

Fixed (F)

Συνεχές φως με σταθερή ένταση.

Flashing (FI)

Μια αναλαμπή σε κανονικά διαστήματα, με ολική διάρκεια φωτός μικρότερη του σκότους, σε μια περίοδο.

Quick Flashing (Qk.FI)

Συνεχόμενες αναλαμπές 60 ή περισσότερες ανά λεπτό.

Group Flashing (Gr.FI)

Δύο ή περισσότερες αναλαμπές σε κανονικά διαστήματα.

Interrupted Quick Flashing (Int.Qk.FI)

Συνεχόμενες αναλαμπές ακολουθούμενες από σκότος ίσης διάρκειας.

Interrupted Group Quick Flashing (Gr.Int.Qk.FI)

Συνεχόμενες αναλαμπές ακολουθούμενες από δύο ή περισσότερες δέσμες σκότους.

Occulting (Occ)

Συνολική διάρκεια φωτός σε κάθε περίοδο, μεγαλύτερη από τη διάρκεια του σκότους.

Group Occulting (Gp. Occ)

Φως που διακόπτεται από δύο ή περισσότερες περιόδους σκότους σε κανονικά διαστήματα.

Isophase (Iso)

Η περίοδος του φωτός είναι ίσης διάρκειας με αυτή του σκότους.

Alternating White Red (Alt. WR)

Συνεχές φως που δείχνει εναλλασσόμενο χρώμα (στη συγκεκριμένη περίοδο άσπρο και κόκκινο) σε κανονικά διαστήματα.

Alternating Flashing White Red (Alt.FI.WR)

Αναλαμπές που εναλλάσσονται δείχνοντας διαφορετικό χρώμα (εδώ άσπρο και κόκκινο) σε κανονικά διαστήματα.

Η σήμανση στους ελληνικούς χάρτες

Στους χάρτες της Υδρογραφικής Υπηρεσίας χρησιμοποιείται διαφορετικός τρόπος σήμανσης των χαρακτηριστικών των φάρων, από τα οποία τα κυριότερα είναι τα ακόλουθα:

Αναλάμπων (Αν) ή Flashing (FI)

Είναι αυτός του οποίου η ολική διάρκεια φωτός σε κάθε περίοδο είναι μικρότερη από την ολική διάρκεια του σκότους. Μπορεί όμως οι αναλαμπές του να έρχονται σε δέσμες που επαναλαμβάνονται σε κανονικά χρονικά διαστήματα, οπότε λέμε πως είναι φάρος Δέσμης Αναλαμπών (Αν. 3) ή Group Flashing (Gr.FI.(3). Αν οι αναλαμπές επαναλαμβάνονται γρήγορα χωρίς διακοπή, ονομάζουμε το φανάρι Σπίθα (Σπ) ή Quick(Q). Ισοφασικό (Ισο) ή Isophase (Iso) λέμε το φάρο στον οποίο η διάρκεια του φωτός είναι ίση με αυτή του σκοταδιού. Διαλείπων (Δλ) ή Occulting(Occ) είναι εκείνος του οποίου η συνολική διάρκεια φωτός σε κάθε περίοδο είναι μεγαλύτερη από τη συνολική διάρκεια του σκότους. Και σε αυτά τα φανάρια μπορεί να συναντήσουμε κάτι ανάλογο με τους αναλάμποντες, δηλαδή δέσμες διαλείψεων που επαναλαμβάνονται σε  κανονικά χρονικά διαστήματα. Ο Σταθερός (Στ) ή Fixed (F) είναι ο φάρος που παρουσιάζει συνεχές φως με σταθερή ένταση. Τα χαρακτηριστικά ενός φάρου δεν περιορίζονται στο είδος και το χρώμα του φωτός. Στο χάρτη σημειώνεται επίσης το ύψος του από τη στάθμη της θάλασσας, η εμβέλεια του φωτός του και ο ορατός τομέας του.

Αν ένα φανάρι είναι τοποθετημένο στην κορυφή ενός βράχου ή μιας τσαμαδούρας, ποντισμένης στη θάλασσα, θα φωτίζει τον ορίζοντα κατά 360ο άρα λέμε ότι έχει φωτεινό τομέα ( light sector) 360ο . Αν όμως ο φάρος βρίσκεται σε ένα κάβο, όπου το «σώμα» του νησιού δεν του επιτρέπει να είναι ορατός από όλα τα σημεία του ορίζοντα, τότε λέμε ότι παρουσιάζει ένα σκοτεινό τομέα (obscured sector).

Η αποκρυπτογράφηση ενός φάρου.

Ας δούμε τώρα μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα «αποκρυπτογράφησης» των φάρων και τι σημαίνουν.

Φανάρι Α. Τούρλος, στη ΒΑ πλευρά της Αίγινας, Αν3,6δ 30μ 5Μ. Η σημείωση στο χάρτη μας λέει ότι πρόκειται για έναν αναλάμποντα φάρο με τρεις αναλαμπές, περίοδο έξη δευτερολέπτων, τοποθετημένο 30 μέτρα πάνω από τη θάλασσα και με εμβέλεια 5 ναυτικών μιλίων. Η αντίστοιχη σήμανση του χάρτη του Βρετανικού Ναυαρχείου θα πρέπει να είναι FI3, 6sec,98ft. 5M.

Ας κάνουμε όμως άλλο ένα παράδειγμα από το χάρτη Νο 1657 του Βρετανικού Ναυαρχείου, που καλύπτει την περιοχή του Σαρωνικού Κόλπου. Ξεκινώντας από το Φαληρικό Όρμο και με πορεία 225ο περίπου κατευθυνόμενα προς το λιμάνι της Αίγινας. Η πορεία μας αυτή θα μας οδηγήσει σε κάποιο σημείο μεταξύ του όρμου Βαθύ Αίγινας και των Λαγουσών. Στις Λαγούσες υπάρχει ένα φανάρι που έχει σκοτεινό τομέα 80ο δηλαδή είναι ορατό από τις 230ο μέχρι τις 310ο όπως φαίνεται από το τόξο ορατότητας το οποίο είναι σημειωμένο πάνω στο χάρτη. Επάνω λοιπόν στην πορεία των 225ο επόμενο είναι κάποια στιγμή να δούμε τη λάμψη του. Διαβάζουμε πάνω στο χάρτη τα χαρακτηριστικά του φαναριού των Λαγουσών που είναι FI 7 ½ sec 39ft. 7M. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε ένα αναλάμποντα φάρο με περίοδο 7,5 δευτερολέπτων, που έχει ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας 39 πόδια και είναι ορατός από απόσταση 7 μιλίων σε μια γωνία περίπου 10ο δεξιά μας. Εφόσον πάνω στο χάρτη δεν σημειώνεται διαφορετική ένδειξη σημαίνει πάντα ότι ό φάρος εκπέμπει λευκό φως.

Η ανάγνωση όμως του χάρτη και η εξήγηση των συμβόλων και συντμήσεων δεν είναι πάντα εύκολη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το παρακάτω που αφορά σε ένα σύστημα αλληλοκαλυπτόμενων φαναριών με πολλούς τομείς. Ας δούμε λοιπόν το σχήμα 2 που μας βοηθάει  να καταλάβουμε καλύτερα.

Τα ρηχά μεταξύ της δυτικής πλευράς της Αίγινας και της ανατολικής της Μετόπης και του Αγκιστριού καλύπτονται από το φάρο της Μονής. Οι τομείς αναφέρονται σε αληθείς αντιστοιχίες, όπως βλέπουμε το φάρο από τη θάλασσα (σχετικές διευκρινήσεις πάνω στο σκαρίφημα). Για παράδειγμα το Πετροκάραβο καλύπτεται από δύο ερυθρούς τομείς, έναν από το φάρο της Μονής μεταξύ των αντιστοιχιών 336ο – 322ο και ένα από το φάρο του Πόρου στο ακρωτήριο Ντάνα μεταξύ των αντιστοιχιών 200ο – 209ο. Ο φάρος της Μονής με χαρακτηριστικό Αν(2) Λ Ερ Πρ 10δ 21μ.4-7Μ (Ακρωτήρι Κωστής 37ο 41 2 Β 23ο 25’, 5Α) έχει τους παρακάτω τομείς και αντιστοιχίες, όπως φαίνονται από τη θάλασσα.

Λευκός 165ο – 173ο ,187ο – 223ο ,322ο – 296ο, 075ο – 336ο (εμβέλεια 7 ν.μ.)

Ερυθρός 173ο – 187ο , 336ο – 322ο (εμβέλεια 4 ν.μ.)

Πράσινος 075ο – 165ο (εμβέλεια 4 ν.μ.)

Σκοτεινός 296ο – 223ο (καλύπτεται από τον όγκο της Μονής).

Ο φάρος του Πόρου με χαρακτηριστικά Αν Λ Ερ 4δ 32μ. 5-8Μ (Ακρωτήρι Ντάνα 37ο 31’, 7Β 23ο 25’, 6Α) έχει τους παρακάτω τομείς και αντιστοιχίες όπως φαίνονται από τη θάλασσα.

Λευκός 026ο – 200ο, 209ο – 266ο (εμβέλεια 8 ν.μ.)

Ερυθρός 200ο – 209ο (εμβέλεια 5 ν.μ.)

Σκοτεινός 266ο – 026ο (καλύπτεται από τον όγκο της στεριάς).

Γενικά θα πρέπει να θυμόμαστε πως όταν ταξιδεύουμε σε νερά με κινδύνους τη νύχτα και το άσπρο φως του φάρου που μας οδηγεί στα ασφαλή νερά γίνεται κόκκινο ή πράσινο, σημαίνει ότι έχουμε βγει από την ασφαλή πορεία άρα πρέπει να κάνουμε διόρθωση.