Πλανάροντας με μικρό μηχανοκίνητο σκάφος


Οι κανόνες, οι ελιγμοί και το ταξίδεμα

Του Ιάσονα Θαλασσινού

Τα μικρά μηχανοκίνητα σκάφη, πολυεστερικά ή φουσκωτά έχουν τη δική τους συμπεριφορά, που είναι τελείως διαφορετική από τα μεγαλύτερα μηχανοκίνητα σκάφη. Η ταχύτητα στη θάλασσα πρέπει να είναι ελεγχόμενη, γι? αυτό επιβάλλεται να γνωρίζουμε τα μικρά μυστικά της, ιδίως όταν το σκάφος μας ταξιδεύει πλανάροντας.

Η αίσθηση που δίνει το μικρό μηχανοκίνητο σκάφος πετώντας πάνω από τα κύματα είναι μοναδική, αρκεί να έχουμε την εμπειρία των κατάλληλων χειρισμών. Η ταχύτητα στη θάλασσα φαίνεται να είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από αυτήν στη στεριά, χρειάζεται όμως να συνειδητοποιήσουμε πως το σκάφος δεν είναι αυτοκίνητο. Πριν επιχειρήσουμε να πατήσουμε τέρμα τη μανέτα, θα πρέπει να εξασκηθούμε αρκετά. Ένας έμπειρος κυβερνήτης μικρού σκάφους νοιώθει ένα με το σκάφος, όπως ένας ποδηλάτης με το ποδήλατό του. Ξέρει πότε θα αυξήσει και πότε θα ελαττώσει την ταχύτητά του. Είναι εξοικειωμένος με τη θάλασσα και το κύμα. Με μια ματιά μπορεί να εκτιμήσει το ύψος και την ταχύτητα του κύματος τα ρηχά που μπορεί να βρίσκονται στην πορεία του, ακόμα και κάποιο επικίνδυνο εμπόδιο που επιπλέει. Η γενική εικόνα του χώρου όπου ταξιδεύει είναι η δεύτερη φύση του καλού και έμπειρου κυβερνήτη.

Στα διαφημιστικά των μικρών σκαφών διαβάζουμε την τελική ταχύτητα, που το συγκεκριμένο μοντέλο μπορεί να φτάσει με κάποιο κινητήρα. Το θέμα δεν είναι πόσο γρήγορα μπορεί το σκάφος να ταξιδέψει, αλλά το πόσο γρήγορα μπορούμε εμείς να το ταξιδέψουμε. Για τους νεοφερμένους λοιπόν, στον κόσμο του μικρού ταχύπλοου και όχι μόνο, έχουμε να προτείνουμε κάποιες δοκιμαστικές και αναγνωριστικές πλεύσεις με απλούς χειρισμούς. Για να φτάσουμε στο σημείο να απολαύσουμε τις δυνατότητες ενός μικρού ταχύπλοου σκάφους θα πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή. Η πρώτη δοκιμαστική πλεύση μας στα όρια των δυνατοτήτων του σκάφους μας θα πρέπει να γίνει με όλους τους κανόνες. Ιδανικό θα είναι να διαλέξουμε μια μέρα που η θάλασσα είναι λάδι. Το μέρος της πρώτης μας εμπειρίας θα πρέπει να είναι επίσης ασφαλές μακριά από λουόμενους και αγκυροβολημένα σκάφη. Δόξα τω Θεώ, η πατρίδα μας προσφέρει απλόχερα τέτοια σίγουρα μέρη.

Από τη στάση στο πλανάρισμα

description

Με το ένα χέρι στο τιμόνι και το άλλο στη μανέτα ανεβάζουμε σταδιακά στροφές (σχήμα 1). Η πρώτη μας εμπειρία θα πρέπει να γίνει σε μία ευθεία πλεύση. Με το ανέβασμα των στροφών της μηχανής το σκάφος αρχίζει να παίρνει ταχύτητα. Η πλώρη αρχίζει να ανασηκώνεται και η πρύμη να κατεβαίνει, καθώς το κύμα της πλώρης αρχίζει να κινείται προς την πρύμη (σχήμα 2). Είναι η κατάσταση ακριβώς πριν από το πλανάρισμα, όταν ακόμα το σκάφος μας προσπαθεί να υπερνικήσει την αντίσταση και να καβαλήσει το κύμα της πλώρης. Η πλεύση μας είναι συμβατική σε κατάσταση εκτοπίσματος. Το σκάφος έχει φτάσει την ανώτατη θεωρητική ταχύτητα που του δίνει η γάστρα του. Για να ξεφύγει από την κατάσταση αυτή θα πρέπει να αρχίσει να πλανάρει, άρα να περιορίσει την επιφάνεια της γάστρας του που προβάλλει επιπλέον αντίσταση, με το ανασήκωμα του σκάφους. Συνεχίζουμε να αυξάνουμε σταδιακά τις στροφές μας. Η ταχύτητά μας αρχίζει να αυξάνεται όταν έχουμε καβαλήσει το κύμα, οπότε και η πλώρη μας κατεβαίνει (σχήμα 3). Είμαστε ήδη στην κατάσταση πλαναρίσματος. Χωρίς μεγάλη αντίσταση, το σκάφος μας αποκτά μεγαλύτερη ταχύτητα, άρα έφτασε η ώρα να κόψουμε λίγο τις στροφές και να ταξιδέψουμε πλανάροντας (σχήμα 4). Η μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλει το σκάφος μας είναι να υπερνικήσει την αντίσταση της συμβατικής πλεύσης. Μόλις αυτό επιτευχτεί μπορούμε να ρυθμίσουμε έτσι την ταχύτητά μας για μια ομαλή πλεύση σε πλανάρισμα, ανάλογα με τις συνθήκες θάλασσας που επικρατούν.

Από το πλανάρισμα στη στάση

description

Καθώς ταξιδεύουμε πλανάροντας σε μία ευθεία πορεία, μειώνουμε τις στροφές έτσι ώστε να αποκτήσουμε μία ταχύτητα λίγο πιο μεγάλη από την ταχύτητα πλαναρίσματος (σχήμα 5). Το σκάφος θα συνεχίσει να πλανάρει, βοηθούμενο από την αδράνεια και σε κάποια στιγμή χάνοντας σταδιακά ταχύτητα, θα ξεφύγει από τον κατάσταση πλαναρίσματος, οπότε θα δημιουργηθεί ξανά το κύμα της πλώρης που θα εμφανιστεί στην πρύμη (σχήμα 6). Αν μειώσουμε ακόμα λίγο τις στροφές το κύμα θα μεταφερθεί προς την πλώρη μας (σχήμα 7). Βάζουμε τη μανέτα στο κράτει και παρατηρούμε τη συμπεριφορά του σκάφους που το σπρώχνει το κύμα του μέχρι να σταματήσει. Καθώς το εκτόπισμα του σκάφους αυξάνεται (κατάσταση εκτοπίσματος) μεγαλώνει αντίστοιχα και το κύμα της πρύμης. Θα πρέπει να θυμόμαστε πως το κύμα της πρύμης ταξιδεύει με τον ίδια ταχύτητα που έχει το σκάφος (σχήμα 8). Σταματώντας σταδιακά, το κύμα της πρύμης φτάνει το σκάφος μας. Σταματώντας απότομα, δηλαδή κόβοντας τις στροφές απότομα, το κύμα θα φτάσει και θα σκάσει πάνω στον πρύμη, γεμίζοντας σκάφος με νερά. Μια γκαζιά μπορεί να είναι χρήσιμη σε τέτοια περίπτωση, για να ξεφύγουμε από το σκάσιμο του κύματος αν κάτι τέτοιο συμβεί.

Αναγκαστικό σταμάτημα

description

Δεν είναι πάντα δυνατόν να σταματάμε σταδιακά το σκάφος μεταφέροντάς το από κατάσταση πλαναρίσματος σε μια συμβατική κατάσταση εκτοπίσματος. Θα υπάρξουν περιπτώσεις που θα πρέπει να σταματήσουμε απότομα, για να αποφύγουμε κάποια σύγκρουση με εμπόδιο ή άλλο σκάφος ή ακόμα και για να κάνουμε …επίδειξη δεξιοτεχνίας στην όμορφη ύπαρξη που γνωρίσαμε εχθές το βράδυ στο μπαράκι! Έστω ότι ταξιδεύουμε σε πλανάρισμα και ξαφνικά βλέπουμε κάποιο κίνδυνο μπροστά μας και πρέπει να σταματήσουμε. Κόβουμε όλες τις στροφές (σχήμα 9) και ο επόμενο δευτερόλεπτο κόβουμε όλο το τιμόνι δεξιά ή αριστερά (σχήμα 10). Καθώς το σκάφος γλιστράει με τον μπάντα και σταματάει, το κύμα του που μας ακολουθεί, θα προσπεράσει χωρίς να μας σπρώξει ή να μας καβαλήσει. Το σκάφος μας θα σταματήσει σε περίπου δύο με τέσσερα μήκη από τη στιγμή της μανούβρας μας όπως φαίνεται στα σχήματα 11 έως 14 καθώς και στο σχήμα 15, όπου διακρίνεται όλη η διαδικασία των χειρισμών.

description

Ελιγμοί με ταχύτητα πλαναρίσματος

description

Οι χειρισμοί με μεγάλη ταχύτητα προϋποθέτουν κάποια ευαισθησία στο χέρι της μανέτας που δεν θα πρέπει να την αφήνει. Με καλές συνθήκες θάλασσας οι ελιγμοί σχήματος S μπορούν να γίνουν με την ίδια ταχύτητα πλαναρίσματος (σχήματα 16α-16β), που έχουμε στην ευθεία πλεύση, με το ένα χέρι μας όμως πάνω στη μανέτα για κάθε ενδεχόμενο. Οι πιο κλειστοί χειρισμοί χρειάζονται κάποια μείωση των στροφών της μηχανής, τόσο ώστε να συνεχίσουμε να ταξιδεύουμε σε πλανάρισμα, ανοίγοντας μόλις φύγουμε από την κλειστή στροφή. Τις κλειστές στροφές με το ταχύπλοο σκάφος τις παίρνουμε με την ίδια φιλοσοφία, που παίρνουμε τις κλειστές στροφές με το αυτοκίνητο. Αν για παράδειγμα θέλουμε να πάρουμε μια δεξιά στροφή, ανοίγουμε λίγο με το τιμόνι αριστερά και στη συνέχεια το κόβουμε δεξιό. Αυτό κάνει το σκάφος να παίρνει τη στροφή πιο όρθια, χωρίς μεγάλη κλίση και μεγάλη επιβράδυνση από τη μείωση των στροφών της μηχανής.

description

Οι ελιγμοί σχήματος U είναι το ίδιο με την προηγούμενη περίπτωση, όταν όμως επιχειρούνται πολύ κλειστά, τότε χρειάζεται κάποια επιπλέον επιδεξιότητα, που αποκτάται μόνο με εμπειρία. Το μυστικό είναι να κατεβάσουμε στροφές καθώς επιχειρούμε τον ελιγμό, κρατώντας το σκάφος σε πλανάρισμα. Καθώς η ταχύτητα μειώνεται πάνω στη στροφή, δίνουμε λίγες στροφές στη μηχανή για να εξισορροπήσουμε την τάση του σκάφους να φύγει από το πλανάρισμα. Οι κλειστοί αυτοί ελιγμοί ενθουσιάζουν τους νεώτερους φίλους της ταχύτητας στη θάλασσα, που εκτός από την όμορφη ύπαρξη πάνω στο σκάφος θέλουν να εντυπωσιάσουν και την ξανθιά με το μπρούτζινο, κορμί, που κάνει ηλιοθεραπεία στην παραλία… Αν η κατάσταση της θάλασσας δεν είναι ιδανική, για παράδειγμα μπουνάτσα, και έχουμε την παραμικρή αμφιβολία για τις ικανότητές μας ή τις δυνατότητες του σκάφους μας, οι κλειστοί ελιγμοί δεν είναι το ασφαλέστερο παιχνίδι. Ένα μικρό λάθος και οι πιθανότητες να ανατραπούμε είναι πολλές.

Το τριμάρισμα της μηχανής

Άλλο ένα στοιχείο για να βελτιώσουμε τη διαγωγή του μικρού ταχύπλοου είναι το power trim του κινητήρα. Είναι ο μηχανισμός που μας επιτρέπει να μεταβάλλουμε την κλίση της μηχανής μας σε σχέση με την ίσαλο του σκάφους μας. Το power trim μεταβάλλει την ευθυγράμμιση του ποδαριού της εξωλέμβιας ή της έσω-έξω, αλλάζοντας έτσι τη γωνία της ωστικής ροής για να πάρει το σκάφος μας την επιθυμητή διαγωγή πλώρα-πρύμα, κατά τη διαμήκη έννοια και να ανασηκώσει ή να κατεβάσει την πλώρη μας κατά βούληση. Αλλάζοντας τη διαγωγή του σκάφους μας μπορούμε να βοηθήσουμε τη γάστρα να πλανάρει πιο γρήγορα και εύκολα. Βασικά με το ποδάρι κάτω, η ροή της προπέλας «οδηγείται» υπό γωνία προς τα κάτω, ανασηκώνοντας την πρύμη μας και κατεβάζοντας αντίστοιχα την πλώρη μας (σχήμα 18). Το αντίστροφο ακριβώς συμβαίνει όταν ανασηκώσουμε το ποδάρι της μηχανής μας (σχήμα 17). Ανασηκώνοντας το ποδάρι στην ευθεία πορεία σε πλανάρισμα μειώνουμε την τριβή, επιτρέποντας στο σκάφος μας να πλεύσει πιο ομαλά, γρήγορα και με οικονομία στα καύσιμα (σχήμα 19). Κατεβάζοντας το ποδάρι στους ελιγμούς κατεβάζουμε την πλώρη μας και δίνουμε μεγαλύτερη «πρόσφυση» στη γάστρα, που «πιάνει» περισσότερο νερό και ακούει καλύτερα στο τιμόνι.

Τριμάρισμα σε ευθεία πορεία

Όταν ξεκινάμε, κατεβάζουμε το ποδάρι, για να ανασηκώσουμε την πρύμη, να βοηθήσουμε τη γάστρα να καβαλήσει το κύμα τας πλώρης και να φτάσουμε στο πλανάρισμα. Μόλις πλανάρουμε, ανεβάζουμε σταδιακά το ποδάρι μέχρι να αρχίσει το σκάφος να «δελφινάρει» (κοσκίνισμα τας πλώρης κατά την κάθετη έννοια). Στο σημείο αυτό κατεβάζουμε λίγο το πόδι μέχρι να σταματήσει το δελφινάρισμα και συνεχίζουμε το ταξίδι μας. Με την πλώρη λίγο ανασηκωμένη, το κύμα του σκάφους μετατοπίζεται πιο πρύμα, η ταχύτατά μας αυξάνεται και η μηχανή λειτουργεί πιο στρωτά (σχήμα 20δ).

description

Τριμάρισμα στους ελιγμούς με ταχύτητα

Πριν επιχειρήσουμε στροφή, κατεβάζουμε το ποδάρι και παίρνουμε το τιμόνι προς την κατεύθυνση που θέλουμε να στρίψουμε. Η πλώρη μας θα κατέβει «πιάνοντας» περισσότερο νερό (σχήμα 20α). Το V της γάστρας λειτουργεί σαν μία μικρή καρίνα, μειώνοντας τον πλαγιολίσθηση και προσφέροντας μεγαλύτερη ευστάθεια πορείας και υπακοή στο τιμόνι. Καθώς βγαίνουμε από τη στροφή και αρχίζουμε να ισιώνουμε, ανεβάζουμε πάλι το ποδάρι, όπως ήταν στην αρχική θέση στην ευθεία πορεία (σχήμα 20δ).

Για άλλη μια φορά θα πούμε πως το σκάφος αναψυχής και ειδικά το μικρό ανοικτό ταχύπλοο, όσο εύκολο και να φαίνεται, δεν είναι αυτοκίνητο. Πέρα από τις γενικότερες γνώσεις ναυτοσύνης, οι χειρισμοί του χρειάζονται αρκετή εξάσκηση, μέχρι να αποκτήσουμε τον αέρα του «καπετάνιου». Μόνο τότε θα μπορούμε να αισθανθούμε ικανοί να ταξιδέψουμε και να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε κατάσταση στο θάλασσα. Ας μην ξεχνάμε πως η θάλασσα είναι απρόβλεπτη και χρειάζεται όχι φόβο αλλά σεβασμό, που μόνο η πείρα μπορεί να φέρει.