Οι βίδες στο σκάφος – ποια πάει που, το πως και το γιατί
Ποια πάει που, το πως και το γιατί
Του Γιώργου Κάζη
Είναι σχεδόν αδύνατον να ναυπηγηθεί ένα σκάφος απο οποιοδήποτε υλικό και να εξοπλισθεί χωρίς να χρησιμοποιηθούν μεταλλικές βίδες και καρφιά. Κοτσανέλα και σιδηρόδρομοι είναι βιδωμένα στο κατάστρωμα, φιλιστρίνια και παράθυρα στερεώνονται με βίδες και στα ξύλινα σκάφη, μαδέρια καρφώνονται πάνω σε άλλα ξύλα κ.λπ.
Όπου και να κοιτάξει κανείς, βίδες , παξιμάδια, τζαβέτες και καρφιά χρησιμοποιούνται για να «συγκρατούν» το σκάφος ολόκληρο. Εάν θέλουμε να συνεχίσει να επιπλέει το σκάφος μας, είναι ζωτικής σημασίας να χρησιμοποιούμε τις σωστές βίδες, είτε στην κατασκευή του σκάφους, είτε στις μετέπειτα προσθήκες. Όταν βιδώνουμε ένα κοτσανέλο ή στερεώνουμε τα μαδέρια από το πέτσωμα, που κινδυνεύουν να ξεκαρφωθούν, πρέπει να είμαστε σίγουροι άτι χρησιμοποιούμε το σωστά υλικό για τη συγκεκριμένη δουλειά, που να είναι αρκετά ισχυρό για να αντέξει τα φορτία, τα οποία θα δεχτεί, αλλά όμως δεν θα φθαρεί γρήγορα εξ αιτίας κόπωσης ή διάβρωσης.
Εάν σκοπεύουμε να αποκτήσουμε ένα μεταχειρισμένο σκάφος, που έχει υποστεί αρκετές μετατροπές και προσθήκες, τότε θα είναι σοφότερο να εξετάσει ένας πραγματογνώμονας, εάν όλες οι βίδες και οι ενώσεις γενικότερα είναι οι σωστές για τα υλικά και τα φορτία τους. Για παράδειγμα, τα ξύλινα σκάφη υποφέρουν από τη λεγόμενη «αρρώστια των καρφιών», με αποτέλεσμα τα μαδέρια να λασκάρουν και τα σκάφος να κάνει νερά, γεγονός που μπορεί να είναι από ενοχλητικό έως επικίνδυνο.
Αντίστοιχα πάσχουν και τα σκάφη από GRP. Τα κεφάλια από τις ανοξείδωτες τζαβέτες της καρένας μπορεί να φαίνονται καθΆ όλα εντάξει, αλλά ίσως να έχουν διαβρωθεί σε σημεία εκτός οπτικής επαφής, στην ένωση της γάστρας με την καρένα, με αποτέλεσμα να λασκάρει η ένωση και να κάνει νερά. Για το λόγο αυτό οι νηογνώμονες συνήθως απαιτούν να κατεβαίνει η καρένα για σωστό έλεγχο. Το φαινόμενο να κάνει νερά σκάφος από την καρένα είναι αρκετά συχνό.
Το θαλασσινό νερό είναι ένα μέσο, το οποίο επιταχύνει την οξείδωση και την
ηλεκτρόλυση. Για αυτό το λόγο έχει μεγάλη σημασία όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται για ενώσεις και στηρίξεις, να είναι από υλικά κατάλληλα για χρήση σε θαλασσινό περιβάλλον. Η διάβρωση των μετάλλων στην θάλασσα προξενείτε από το γεγονός ότι το αλμυρό νερό είναι ηλεκτρολύτης. Όταν δύο διαφορετικά μέταλλα εφάπτονται ή έρχονται σε επαφή δια μέσου ενός καλού αγωγού, π.χ. μέσα σε θαλασσινό νερό, τότε μία μικρή ποσότητα ηλεκτρισμού θα περάσει από το ένα στο άλλο, διαβρώνοντας το λιγότερα ευγενές μέταλλο.
Η ηλεκτρολυτική κλίμακα των μετάλλων, γνωστή και ως πίνακας ευγενείας, είναι βασικό βοήθημα για αποφυγή ηλεκτρόλυσης. Παρέχει μια εύχρηστη ένδειξη για το ποιά μέταλλα συνεργάζονται καλά και το αντίθετο. Στην κορυφή της κλίμακας βρίσκονται τα πλέον ευγενή μέταλλα και στη βάση τα λιγότερο ευγενή. Όσο μεγαλύτερη απόσταση ευγενείας χωρίζει δύο ενωμένα μέταλλο, τόσο ταχύτερη θα είναι η ηλεκτρόλυση.
Ένας επιπλέον παράγοντας, που παίζει ρόλο στην ηλεκτρόλυση, είναι το σχετικό μέγεθος των επηρεαζόμενων μετάλλων. Θα υποστεί αισθητά λιγότερη διάβρωση το λιγότερο ευγενές μέταλλο, όταν έχει σημαντικά μεγαλύτερη επιφάνεια από το ευγενές, παρά όταν και τα δύο έχουν περίπου την ίδια επιφάνεια. Σε μερικές περιπτώσεις, όταν υπάρχει σημαντικά μεγάλη διαφορά στα μεγέθη των μετάλλων, όπως π.χ. ανάμεσα στη σιδερένια γάστρα (λιγότερο ευγενές) και στις μπρούτζινες βίδες (περισσότερο ευγενές), τότε η διάβρωση του σιδήρου θα είναι αμελητέα. Όμως, η ηλεκτρόλυση δεν περιορίζεται κάτω από την ίσαλο. Κοτσανέλα, σιδηρόδρομοι, βιτζιρέλα και οιοσδήποτε άλλος εξοπλισμός καταστρώματος, που βρέχεται από τη θάλασσα, ή απλώς βρίσκεται στο θαλασσινά περιβάλλον, πρέπει να στερεώνεται με μέταλλα ανάλογης «ευγενείας». Σε αντίθετη περίπτωση, το αλμυρό νερό, εισχωρώντας στα απειροελάχιστα κενά και ραγίσματα, θα αρχίσει την ηλεκτρόλυση. Όταν δεν γνωρίζουμε τις σχέσεις ευγενείας των μετάλλων που θέλουμε να ενώσουμε, τότε η καλύτερη λύση είναι να επιλέγουμε εξαρτήματα από το ίδιο υλικό.
Που, γιατί και πώς..
Ορειχάλκινες ξυλόβιδες
Ο ορείχαλκος (λευκός) είναι κράμα χαλκού και ψευδάργυρου και υπόκειται σε «αποψευδαργυροποίηση» (ο ψευδάργυρος διαβρώνεται, αφήνοντας μία πορώδη χάλκινη κατασκευή). Για αυτό το λόγο οι μπρούτζινες ξυλόβιδες πρέπει να χρησιμοποιούνται σε προστατευμένο περιβάλλον. Είναι ένα μαλακό μέταλλο ακατάλληλο για ενώσεις με μεγάλα φορτία.
Πού χρησιμοποιούνται
Στο κατάστρωμα, για τη στερέωση της εσωτερικής ξυλοκατασκευής, για την τοποθέτηση μπρούτζινων γάντζων και για αντίστοιχα εσωτερικά εξαρτήματα.
Στα βρεχάμενα δεν συνιστάται. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή μπρούτζινες βίδες με ανοξείδωτο ατσάλι.
Ανοξείδωτες λαμαρινόβιδες
Υπάρχουν δύο τύποι ανοξείδωτου ατσαλιού για βίδες, το 316 και το 304, που είναι φθηνότερο αλλά λιγότερο ανθεκτικό στην οξείδωση. Χρησιμοποιούνται για τη στερέωση εξαρτημάτων από ανοξείδωτο ατσάλι, γαλβονιζέ σίδερα ή
αλουμίνιο. Παθαίνουν ρωγμές και για αυτό δεν πρέπει να κρύβονται μέσα στην κατασκευή.
Πού χρησιμοποιούνται
Στο κατάστρωμα για κοτσανέλα, εξαρτήματα σε ξύλινα άλμπουρα, εξαρτήματα κουβέρτας, σιδηρόδρομοι, ελαστική κάλυψη ένωσης γάστρας με κουβέρτα. Ιδεώδεις για στερέωση ανοξείδωτων εξαρτημάτων.
Στα βρεχάμενα είναι μάλλον ακατάλληλες για το πέτσωμα, αλλά μερικές φορές χρησιμοποιούνται στα τιμόνια μικρών σκαφών.
Μπρούτζινα μπουλόνια
Με την πρώτη ματιά, δίνουν την εντύπωση ότι είναι ακριβά, αλλά τα μπρούτζινα μπουλόνια είναι ιδεώδη για αρκετές εφαρμογές στα σκάφη. Είναι πολύ ανθεκτικά στην οξείδωση. Αντέχουν συχνά πάνω από σαράντα χρόνια,
οπότε το αρχικό κόστος δικαιολογείται πλήρως. Τα παξιμάδια δεν πρέπει ποτέ να σφίγγοντας πολύ, γιατί οι βόλτες μπορεί εύκολα να κλωτσήσουν.
Πού χρησιμοποιούνται
Στο κατάστρωμα, για διάφορα εξαρτήματα.
Στα βρεχάμενα για τζαβέτες καρένας (ιδίως σε ξύλινα σκάφη), μπρούτζινα εξαρτήματα που διαπερνούν το πέτσωμα.
Ανοξείδωτες μηχανικές βίδες και μπουλόνια
Αυτά είναι πολύ διαδεδομένα. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούνται οι σωστές βίδες και παξιμάδια για την κάθε χρήση. Όπου υπάρχουν κραδασμοί, πρέπει να μπαίνουν ροδέλες ασφαλείας. Υπόκεινται σε οξείδωση λόγω ρωγμών, οπότε αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν στερεώνουμε εξαρτήματα με φορτίο ή μαδέρια κουβέρτας.
Πού χρησιμοποιούνται
Στο κατάστρωμα, σχεδόν όλα τα ανοξείδωτα εξαρτήματα στερεώνονται με ανοξείδωτες βίδες . Όμως, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε μπρούτζινα ή
γαλβανιζέ μέταλλα γιατί η ηλεκτρόλυση θα είναι σίγουρη.
Στα βρεχάμενα, στο τιμόνι, στα βελόνια του, στα ανοξείδωτα εξαρτήματα όπως και στην εξάτμιση, στα ματζαφλέκια.
Πρόκες ασφαλείας
Συνήθως κατασκευάζονται από γαλβανιζέ σίδερο. Σπάνια θα τις βρούμε σε σκάφη από GRP. Χρησιμοποιούνται, όμως, για να στερεώσουμε το πέτσωμα στα ξύλινα σκάφη. Είναι βασικό να ανοίξουμε τρύπα-οδηγό με το κατάλληλο σε μέγεθος τρυπάνι. Οι ραβδώσεις που έχουν, τις κάνουν να στερεώνονται πολύ καλά, ώστε να ξεκαρφώνονται πολύ δύσκολα.
Πού χρησιμοποιούνται
Στο κατάστρωμα, για να στερεώσουμε το καραβόπανο στην κουβέρτα των παραδοσιακών σκαφών.
Στα βρεχάμενα, για το πέτσωμα.
Ανοξείδωτες ξυλόβιδες
Είναι από ανοξείδωτο ατσάλι και έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τις ανοξείδωτες λαμαρινόβιδες. Όλες οι προφυλάξεις για να μην χρησιμοποιούνται για τη στερέωση μπρούτζινων ή γαλβανιζέ εξαρτημάτων ισχύουν και εδώ. Δεν αντέχουν μεγάλα φορτία.
Πού χρησιμοποιούνται
Στο κατάστρωμα, σε μερικά εξαρτήματα που είναι στερεωμένα στο άλμπουρο, όπως οι θήκες για τις μανέλες κ.λπ.
Στα βρεχάμενα δεν συνιστώνται.
Γαλβανιζέ βίδες και μπουλόνια
Χρησιμοποιούνται συνήθως σε παραδοσιακά σκάφη. Είναι σημαντικά φτηνότερες από τις ανοξείδωτες, αλλά μπορούν να αντέξουν εξίσου καλά, ιδίως αν δεν φύγει η ανοδείωση. Είναι απαραίτητο να έχουν ανοδείωση πάχους τουλάχιστον 100 μικρών. Οι φτηνές γαλβανιζέ βίδες , που βρίσκουμε στα μαγαζιά με εργαλεία σπιτιού, έχουν γαλβάνισμα 40 μικρών, που δεν αντέχει στη θάλασσα.
Πού χρησιμοποιούνται
Στο κατάστρωμα, στα παραδοσιακά σκάφη στερεώνουν τις ξαρτόριζες στους μπουλμέδες.
Στα βρεχάμενα δεν συνιστώνται, γιατί μπορεί να φθαρεί η ανοδείωση χωρίς να το προσέξουμε.
Χάλκινα καρφιά και ροδέλες
Η κλασική στερέωση για καβαλωτό πέτσωμα. Πρώτα ανοίγουμε την τρύπα και μετά τοποθετούμε το καρφί. Το μέρος που περισσεύει, το κόβουμε.
Πού χρησιμοποιούνται
Στα βρεχάμενα, στο πέτσωμα παραδοσιακών ξύλινων σκαφών.
Μπρούτζινες ξυλόβιδες
Αν και ακριβές, είναι πολύ ανθεκτικότερες από τις ορειχάλκινες. Συνήθως
χρησιμοποιούνται για τη στερέωση των μπρούτζινων κοτσανέλων, επειδή αυτά σηκώνουν μεγάλα φορτία.
Πού χρησιμοποιούνται
Στο κατάστρωμα, σχεδόν παντού. Δεν παρουσιάζουν πρόβλημα όταν χρησιμοποιούνται σε ανοξείδωτα εξαρτήματα, αν και αποφεύγονται για λόγους αισθητικής.
Στα βρεχάμενα, σχεδόν παντού. Ιδεώδεις για το πέτσωμα.
Η ηλεκτρολυτική κλίμακα
Τα πλέον ευγενή, ανθεκτικά στην οξείδωση μέταλλα ( με σειρά ευγενείς):
1. Γραφίτης
2. Πλατίνα
3. Ανοξείδωτο ατσάλι 316
4. Ανοξείδωτο ατσάλι 304
5. ?ργυρος
6. Μόλυβδος
7. Φωσφορούχος μπρούτζος
8. Σιλικονούχος μπρούτζος
9. Μαγγανιούχος μπρούτζος
10. Χαλκός
11. Κασσίτερος
12. Λευκός ορείχαλκος
13. Σίδερο
14. Αλουμίνιο
15. Τσίγκος
16. Μαγνήσιο
Τα λιγότερο ευγενή, οξειδώνονται πολύ εύκολα.
