Η επιλογή και συντήρηση του πανιού – Για επαγγελματικά ιστιοφόρα σκάφη και όχι μόνο
Για επαγγελματικά σκάφη και όχι μόνο
Του Γρηγόρη Χατζηπαναγιώτη
Είσθε πλούσιοι και έχετε λεφτά για πέταμα; Τότε διαλέξτε φτηνά πανιά για το ιστιοφόρο σας. Αν πάλι δεν είσθε πλούσιοι ή απλά δεν θέλετε να πετάξετε τα λεφτά σας στη … θάλασσα και να μείνετε… «πανί με πανί», το θέμα αυτό σας ενδιαφέρει, ιδίως αν το σκάφος σας είναι επαγγελματικό.
Είναι παρατηρημένο και συμβαίνει με όλα σχεδόν τα ιστιοφόρα σκάφη. Αμέσως μετά τον κατάπλου από κάποιο ταξίδι ή ναύλωση, ο ιδιοκτήτης θα καλέσει το μηχανικό για τον έλεγχο ή τη συντήρηση της μηχανής. Και τα πανιά; Δεν χρειάζεται και εκεί κάποιος έλεγχος ή συντήρηση; Δεν είναι τα πανιά το κύριο μέσο πρόωσης του ιστιοφόρου; Σκεφθήκατε ποτέ ότι, το κόστος ενός νέου σετ πανιών είναι σχεδόν το ίδιο με το να αλλάξει η μηχανή του ιστιοφόρου;
Αν απαντήσουμε λογικά στα παραπάνω ερωτηματικά, θα διαπιστώσουμε ότι, θα πρέπει να δίνουμε κάποια προσοχή και στα πανιά μας, αρχίζοντας από την επιλογή τους. Το φθηνό δεν είναι πάντα φθηνό και αυτό θα πρέπει να γίνει ο γνώμονας και το κριτήριο της αγοράς μας από τη στιγμή, που θα παραγγείλουμε το νέο μας ιστιοφόρο ή θα πρέπει να αλλάξουμε τα ήδη ταλαιπωρημένα από τον ήλιο, την αλμύρα και την καταπόνηση, ιστία μας. Σήμερα, στην εποχή της επιστημονικής εξειδίκευσης, κάθε υλικό διατίθεται στην αγορά μετά από μελέτη πάνω στις αντοχές του. Ειδικά για τα πανιά, η αντοχή των υλικών έχει μελετηθεί με βάση τη μελέτη των δυνάμεων, που εξασκούνται κατά την πλεύση. Έτσι πέρασε πια ανεπιστρεπτί η εποχή, που ο «Μαστρομήτσος» με το βοηθό του αποφάσιζαν και έβγαζαν τις αεροδυναμικές γραμμές των πανιών.
Οι «γεμιτζήδες» έγιναν πλέον ιστιοπλόοι και έχουν απαιτήσεις από τα πανιά τους. Βέβαια, η νέα τεχνολογία δεν σημαίνει ότι, με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή στο ιστιορραφείο μπορεί ο καθένας να σχεδιάσει και να κόψει ένα πανί. Το σημαντικότερο είναι το πρόγραμμα και η πείρα στα πανιά, του ανθρώπου, που κάθεται στο μηχάνημα. Στο θέμα μας αυτό όμως, δεν θα εξετάσουμε τι πρέπει να ξέρει ο ιστιορράφτης, αλλά τι επιβάλλεται να γνωρίζουμε εμείς για τα πανιά μας. Όπως ξέρουμε, η ΝΑ Μεσόγειος και ειδικότερα το Αιγαίο μας, είναι από τις δυσκολότερες θάλασσες σε σχέση με τις συνθήκες, μέσα στις οποίες καλείται να «δουλέψει» το πανί. Τόσο το μελτέμι, όσο και ο σκληρός ήλιος σε συνδυασμό με την περιεκτικότητα της θάλασσας σε αλάτι, καταστρέφουν πολύ πιο γρήγορα τα πανιά μας. Αρκεί να πούμε ότι η Μεσόγειος θάλασσα έχει περιεκτικότητα σε αλάτι 4,5%, ενώ αντίστοιχα ο Ατλαντικός έχει μόνο 0,5%. ?ρα επιβάλλεται να διαλέγουμε πάντα ύφασμα, ιμάντες και άλλα υλικά καλής ποιότητας. Ας μην ξεχνάμε ότι, το βάρος του πανιού δεν έχει καμιά σχέση με την ανθεκτικότητά του. Εκείνο, που παίζει ρόλο είναι η σύνθεση του υφάσματος. Η τυχόν υπερβολή στο βάρος έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα, αφού καταπονεί περισσότερο το κατάρτι. Ένα καλό ύφασμα, πριν κοπεί, πρέπει να είναι ίσιο και επίπεδο, για να δημιουργήσει τη σωστή φόρμα και να δώσει τις ανάλογες αντοχές στο τελικό αποτέλεσμα. Όταν πρόκειται για επαγγελματικό σκάφος, ο σχεδιασμός του πανιού έχει άλλες παραμέτρους. Θα πρέπει δηλαδή να επιλέξουμε ένα πανί μεσαίου βάθους με μέτριο αετό, έτσι ώστε να μην ζορίζεται ιδιαίτερα από αδέξιους χειρισμούς κατά το τριμάρισμα και να μη φιλάρει στον αέρα. Τα σημεία, που καταπονείται ιδιαίτερα η μαΐστρα είναι ο αετός, οι μπανέλες, η κορυφή, το κλου και τα πορτούζια. Μια σωστή μαΐστρα θα πρέπει να έχει διπλή ενίσχυση, που να σβήνει σταδιακά επάνω στο πανί, έτσι ώστε, όταν αυτό φιλάρει, να μη λυγίζει σε μια μόνο ευθεία. Επίσης, θα πρέπει να έχει επιπλέον μια ταινία ενίσχυσης, που να καβαλάει τις υπόλοιπες, έτσι ώστε η πίσω πλευρά να αντέχει σε τριβές στο μπαλαντσίνι και στα μουδόσχοινα. Οι μπανέλες πρέπει να δένονται με σχοινάκι, έτσι ώστε, αν ξηλωθεί η θήκη, να μην τις χάσουμε. Ακόμα, το πλωριό τμήμα της θήκης, χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα ενισχυμένο, μια και σε αυτό το σημείο συγκλίνουν όλες οι δυνάμεις. Τα εξαρτήματα της μαΐστρας θα πρέπει επίσης να είναι καλής ποιότητας και συγκεκριμένων προδιαγραφών, όπως για παράδειγμα το κοκοράκι στην κορυφή και τα πορτούζια. Τα πρώτα βαγονάκια θα πρέπει να είναι μεταλλικά για να αντέξουν τις μεγάλες πιέσεις. Τις περισσότερες φορές το μαντάρι δεν φερμάρεται καλά. Έτσι το βάρος πέφτει στα πορτούζια, που πιάνουν τα βαγονάκια. Για το λόγο αυτό είναι προτιμότερο να στηρίζονται τα βαγονάκια σε δύο πορτούζια το καθένα. Κατά την άποψη του υπογράφοντα, τα τσαμαντάλια θα πρέπει να είναι από ύφασμα μικρότερης αντοχής από το πανί, αντί να είναι από σκοινί. Ας σημειωθεί ότι, το κακό μουδάρισμα και το δέσιμο με τα τσαμαντάλια του πανιού πάνω στη μάτσα είναι η πιο συνηθισμένη αιτία ζημιάς της μαΐστρας. Επίσης όλο και κάποιος θα ξεχάσει ένα τσαμαντάλι δεμένο την ώρα, που θα ξεμουδάρει τη μεγίστη. Στην περίπτωση της τζένοας, θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στην αντιηλιακή ταινία, που θα προστατεύσει το ύφασμα, από την υπεριώδη ακτινοβολία. Το dralon είναι ένα υλικό, που σίγουρα θα μας προσφέρει καλύτερη προστασία. Το κρυφό της τζένοας πρέπει να δένεται σε πορτούζι και όχι σε δαγκάνα, για να μη μαγκώνει στα ξάρτια την ώρα του τακ, με αποτέλεσμα το σκίσιμο του πανιού.
Για σκάφη πάνω από 45 πόδια, καλό είναι να έχουμε κάποιο κρίκο στο κλου (πρυμιά γωνία του πανιού) αντί πορτούζι. Όταν πρόκειται για τζένοα roller furling είναι σχεδόν απαραίτητο το αφρώδες «μαξιλαράκι» στο γραντί, για να τυλίγεται σωστότερα το πανί, μοιράζοντας τις πιέσεις καθΆ όλο το μήκος του γραντιού. Επίσης, με τον τρόπο αυτό, στρώνει καλύτερα η τζένοα, όταν λειτουργεί σαν Νο 2 ή Νο 3. Θα πρέπει επίσης, να προτιμάτε τους ιμάντες, αντί για πορτούζια στην κορυφή και το τακ (πλωριά γωνία του πανιού) στην περίπτωση της roller furling τζένοας. Γενικά οι περισσότερες φθορές στην τζένοα παρατηρούνται στο ύψος των σταυρών, πράγμα που κάνει τις ενισχύσεις στην περιοχή αυτή, τελείως απαραίτητες.
Ένα ακόμα σημείο, που θα πρέπει να προσέχουμε είναι τα γαζιά. Ο καλύτερος τρόπος ραφής είναι το ζικ ζακ με τρεις βελονιές στην κάθε πλευρά. Ένα έξοδο, που αποσβένεται πολύ γρήγορα από την συντήρηση είναι η τοποθέτηση του seam coat στις ραφές. Πρόκειται για μια ειδική ταινία προστασίας των ραφών, όπου και αν ακόμα η ίδια η κλωστή φθαρεί, το πανί δεν ανοίγει.
Πιστεύουμε ότι, οι Έλληνες ιδιοκτήτες ιστιοφόρων σκαφών, ερασιτέχνες και επαγγελματίες, δεν είναι τόσο πλούσιοι για να μπορούν να αγοράζουν φθηνά πανιά. Πέρα από τις προδιαγραφές της σωστής επιλογής του πανιού, όπως αναφέραμε παραπάνω, δεν θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε το θέμα αυτό ολοκληρωμένο, χωρίς μερικές χρήσιμες συμβουλές και υποδείξεις για τη συντήρηση, που τόσο απαραίτητη είναι σε ένα ιστιοφόρο.
Μικρές συμβουλές συντήρησης
Εάν το πανί έχει λεκέδες, ανεβάστε το στο κατάρτι και ξεπλύνετέ το με κρύο, γλυκό νερό. Φροντίστε να είναι τεντωμένο για να μην κυματίζει. Οι συνηθισμένοι λεκέδες καθαρίζουν με ένα απαλό καθαριστικό και ένα σφουγγάρι. Περαιτέρω καθάρισμα των μικρών πανιών μπορεί να γίνει στην μπανιέρα. Τα μεγαλύτερα πανιά απλώνονται προσεκτικά σε μια καθαρή επιφάνεια. Διαλέξτε μια πολύ καθαρή επιφάνεια, έτσι ώστε το πανί να μην λερωθεί από κάτω. Μην χρησιμοποιείτε ζεστό νερό ή δυνατά καθαριστικά, γιατί αυτά μπορεί να καταστρέψουν την επιφάνεια του υλικού.
Αποφεύγεται να κάνετε πειράματα, όπως η απομάκρυνση λεκέδων πάνω σε χρωματιστά πανιά. Είναι προτιμότερο να επικοινωνήσετε με κάποιον ειδικό για να σας δώσει συμβουλές. Λεκέδες από αίμα απομακρύνονται με ένα διάλυμα αμμωνίας 4% (1 μέρος αμμωνία και 25 νερό). Στη συνέχεια ξεπλύνετε με κρύο νερό. Ανάλογα με την ανάγκη, επαναλαμβάνει κανείς αυτή τη διαδικασία.
Λεκέδες από λάδι, λίπος και κερί μπορούν απλά να απομακρυνθούν με καθαριστικά λεκέδων ή τριχλωρεθυλένη. Για μεγαλύτερους λεκέδες φτιάξτε ένα διάλυμα από ένα μέρος κανονικό συνθετικό καθαριστικό και δύο μέρη βενζόλης ή τολουόλη. Το διάλυμα τρίβεται με μια βούρτσα και πρέπει να ενεργήσει για 15 λεπτά. Στη συνέχεια ξεπλύνετε με χλιαρό νερό. Να θυμάστε ότι, η βενζόλη και η τολουόλη είναι διαλύματα επικίνδυνα για την υγεία και για πυρκαγιά και γιΆ αυτό το λόγο πρέπει να χρησιμοποιούνται σε συνθήκες καλού εξαερισμού.
Σκουριά, πατίνα και μόρια μετάλλου μπορούν να απομακρυνθούν με τους εξής τρόπους:
Α. Ο λεκές τρίβεται με διάλυμα οξαλικού οξέος 5% (1 μέρος οξαλικό οξύ και 20 μέρη ζεστό νερό). Στη συνέχεια ξεπλένεται καλά με νερό.
Β. Ο λεκές τρίβεται με διάλυμα υδροχλωρικού οξέος 2% (1 μέρος συγκεντρωμένου υδροχλωρικού οξέος και 50 μέρη ζεστού νερού).
Ξεπλύνετε καλά. Μην ξεχνάτε ότι, τα διαλύματα των οξέων ΔΕΝ επιτρέπεται να έρθουν σε επαφή με χαλκό ή γαλβανισμένο σίδερο. Η μούχλα και οι λεκέδες από ξύλο στο μεγαλύτερό τους μέρος απομακρύνονται με μια σκληρή και στεγνή βούρτσα. Στη συνέχεια τρίψτε το λεκέ με ένα διάλυμα από νάτριο hypochlond (περίπου 1% ενεργό χλώριο) ή ένα διάλυμα χλωρίνης (1 μέρος χλωρίνης και 10 νερό). Ξεπλύνετε καλά με νερό. Επαναλαμβάνετε τη διαδικασία ανάλογα με την ανάγκη.
Τα αυτοκόλλητα σήματα βγαίνουν, αφού μουσκέψει καλά το πανί μέχρι να μαλακώσει η κόλλα και να μπορεί να αφαιρεθεί το σήμα.
Απομακρύνετε τα υπολείμματα με ένα πανί, το οποίο είναι ποτισμένο με βενζόλη.
