Ανεμούρια της τζένοας
Η γλώσσα των tell tales
Του Μάκη Ματιάτου
Τόσο στη μαΐστρα, όσο και στην τζένοα, τα ανεμούρια μιλάνε τη δική τους γλώσσα και μας λένε αν το τριμάρισμα είναι καλό ή αν το σκάφος ταξιδεύει σωστά, πολύ κλειστά ή ανοιχτά, αν το βαγονάκι της σκότας είναι σε σωστή θέση, ακόμα και αν έχει υπερβολικό κουπαστάρισμα, που βαραίνει το τιμόνι.
Τα ανεμούρια είναι τα εργαλεία του ιστιοπλόου για το σωστό τριμάρισμα του σκάφους. Ειδικά για την τζένοα, μάλλινα νήματα μήκους 30 εκατοστών είναι ό,τι πιο ιδανικό μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, ραμμένα περίπου 20 εκατοστά από τον αετό του πανιού και σε διαστήματα 25% του μήκους του και από τα δύο μέρη, τρία από κάθε πλευρά, όπως φαίνεται στο σχήμα 1. Θα
πρέπει επίσης να είναι ραμμένα σε τέτοιο σημεία, έτσι ώστε να μην πιάνουν πάνω στις κλωστές των ραφών των φύλλων του πανιού.
Η ροή του αέρα από την υπήνεμη πλευρά του πανιού είναι πιο σημαντική από αυτήν της προσήνεμης, γιατί είναι η ένδειξη της αεροδυναμικής δύναμης πρόωσης του σκάφους. Αυτός είναι ο λόγος, που η παρακολούθησή τους είναι σημαντική κατά το ταξίδεμα. Αν το χρώμα του νήματος είναι μαύρο, αυτό μας διευκολύνει, γιατί φαίνεται καλύτερα πάνω στο λευκό του πανιού.
Τα νήματα λειτουργούν ως εξής: Όσο υπάρχει ροή και από τις δύο πλευρές του πανιού και τα έξι ανεμούρια, τρία από κάθε πλευρά, παίρνουν μια θέση παράλληλη με την ποδιά προς τα πρύμα. Αν το σκάφος ορτσάρει πολύ κλειστά στον καιρό, τα προσήνεμα ανεμούρια (σοφράνο) αρχίζουν να παίζουν και να στρέφονται προς τα πάνω. Με λεπτό, καιρό η μεταβολή της θέσης τους γίνεται σταδιακά, έτσι ο τιμονιέρης μπορεί να διορθώσει την πορεία του, ποδίζοντας λίγο. Η συμπεριφορά των υπήνεμων (σταβέντο) όμως είναι πιο άμεση. Αν ο τιμονιέρης ποδίσει πολύ περισσότερο από ό,τι χρειάζεται, τα νήματα ανασηκώνονται και τείνουν προς τα επάνω, ίσως και να δείχνουν πλώρα. Η ροή στην υπήνεμη πλευρά έχει διακοπεί και δημιουργούνται δίνες. Το πανί μπορεί να δείχνει καλά τριμαρισμένο, αλλά η δύναμη πρόωσης έχει σχεδόν μηδενιστεί. Σ αυτή την περίπτωση ο τιμονιέρη θα πρέπει να ορτσάρει αμέσως ή να λασκάρει λίγο τη σκότα.
Η βασική αρχή, λοιπόν, για το πλωριό πανί είναι τα σταβέντο ανεμούρια ή tell tales, όπως τα ξέρουν καλυτέρα πολλοί ιστιοπλόοι, να είναι παράλληλα και να καλούν πρύμα, όταν
βρισκόμαστε στα όρτσα ή στην πλαγιοδρομία, όχι όμως και τα αντίστοιχα σοφράνο. Ο τρόπος που παίζουν εξαρτάται από τη δύναμη του αέρα και την
κατάσταση της θάλασσας. Με λεπτό καιρό θα πρέπει να είναι και αυτά παράλληλα και να καλούν πρύμα. Όσο δυναμώνει ο αέρας, αυτά θα αρχίσουν να ανασηκώνονται λίγο. Με χοντρό καιρό, καλούν προς τα πάνω περίπου 70 μοίρες. Γενικά, να θυμόμαστε ότι με καλό αεράκι για ιστιοπλοΐα και όχι πολύ
κύμα, τα προσήνεμα ανεμούρια καλούν προς τα πάνω περίπου 30 μοίρες, που σημαίνει ότι ο τιμονιέρης ταξιδεύει κλειστά στον καιρό. Με κυματισμό το σκάφος μας έχει ανάγκη από μεγαλύτερη ενέργεια από το πανί του, γιατί το κύμα μειώνει την κίνησή του μέσα στο νερό λόγω τη αντίστασης, αυξομειώνοντας την ταχύτητα στην πορεία του. Αυτό σημαίνει ότι το πανί χρειάζεται μεγαλύτερη αεροδυναμική δύναμη, που βέβαια κάνει τα tell tales να μην ανασηκώνονται τόσο πολύ.
Τα ανεμούρια είναι επίσης ιδανική ένδειξη, για το αν το βαγονάκι της σκότας βρίσκεται στη σωστή θέση. Όταν είναι σωστό, όλα τα tell tales και από τις δύο
πλευρές δείχνουν το ίδιο. ?ρα, αν ορτσάρουμε πολύ ή όχι όσο πρέπει σύμφωνα με το τριμάρισμα που έχουμε, όλα τα νήματα της κάθε πλευράς θα αντιδράσουν το ίδιο και θα είναι παράλληλα μεταξύ τους. Αν το βαγονάκι είναι τοποθετημένο πολύ πλώρα και ορτσάρουμε παραπάνω, μόνο το κάτω
προσήνεμο ανεμούρι θα παίξει, ενώ το μεσαίο και το πάνω θα δείχνουν ότι «όλα πάνε καλά». Μόνο με παραπάνω ανέβασμα στον καιρό θα παίξουν σταδιακά το μεσαίο και στη συνέχεια το πάνω, δείχνοντάς μας πως έχουν δημιουργηθεί δίνες. Αν τώρα το βαγονάκι της σκότας της τζένοας είναι τοποθετημένο πολύ πρύμα, το πάνω τμήμα του αετού θα ανοίξει πρώτο, που σημαίνει πως το τμήμα αυτό του πανιού δέχεται τον αέρα υπό πολύ κλειστή γωνία. Έτσι, το πάνω προσήνεμο ανεμούρι θα παίξει έντονα, στρεφόμενο προς τα πάνω, ενώ το μεσαίο και το κάτω θα καλούν παράλληλα και πρύμα.
Ακόμα, τα ανεμούρια της τζένοας μας δίνουν και άλλες ενδείξεις, όπως για παράδειγμα αν κουπαστάρουμε πολύ και πρέπει να τριμάρουμε διαφορετικά ή να μουδάρουμε για να φέρουμε το σκάφος στη σωστή ίσαλο και να
ταξιδέψουμε γρήγορα και ομαλά, χωρίς βαρύ τιμόνι. Στο σχήμα 2 βλέπουμε τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις ένδειξης των tell tales. Στην πρώτη περίπτωση, που η κλίση μας είναι μικρή, τα ανεμούρια και από τις δυο πλευρές του πανιού είναι παράλληλα. Όσο μεγαλώνει η κλίση, το προσήνεμο ανεμούρι ανασηκώνεται σταδιακά, ενώ το υπήνεμο παραμένει πάντα
παράλληλο.
Με λίγη εξάσκηση, μπορούμε να μάθουμε τη γλώσσα των tell tales και να βοηθηθούμε στο ταξίδεμα. Δεν είναι τυχαίο το ό,τι ακόμα και καθαρόαιμα
αγωνιστικά σκάφη, με πλήρη εξοπλισμό ηλεκτρονικών και οργάνων καιρού, έχουν ανεμούρια στα πανιά τους, τα οποία παρακολουθούν, ακόμα και τη νύχτα, με τη βοήθεια ενός φακού.
